baar. Immers zou in onze stad het gebruik van de jenever even groot
geweest zijn als in elke andere stad, ware het niet dat hier ter stede
ook nog de productie plaatsvondwaardoor een stimulans tot gebruik
aanwezig moet zijn geweest. Waar de arbeiders, die in de drankindus
trie werkzaam waren, zich soms mateloos te buiten gingen aan het vrije
gebruik van de drankkon het niet uitblijven dat hier grote ellende
uit zou voortkomen. De drank, deels gebruikt als behoefte, deels als
opwekkend middel, deed de werkende mens afglijden naar een bene
velde toestand die er, met de vermoeidheid van de dagelijkse arbeid
(12-16 uur per dag) voor zorgde dat de resterende uren slapend in
de bedsteden werden doorgebracht. Wanneer dit het levenspatroon was
kon men nog spreken van de 'zachte' ellende. De harde vorm werd
zichtbaar als de dronkenschap zich in aggressiviteit ontlaadde, waar
bij vechtpartijen op straatof mishandeling van vrouw en kinderen
niet tot ue zeldzaamheden behoorden. De 'stille' verschijningsvorm van
alcohol-ellende was de verarming in de gezinnen, omdat Vader het loon
grotendeels achterliet bij de kastelein in ruil voor de vergetelheid
brengende spiritualiën. In elke stad kwamen dit soort problemen voor
en, dat mogen we wel stellen, is de aanleiding geweest, dat in
landelijk én plaatselijk verband organisaties werden opgericht die er
naar streefden (en nóg streven) om het alcohol-gebruik te bestrijden
en daarmee bij te dragen aan de verheffing van de minste lagen der
bevolking. Want daar waren de alcoholproblemen doorgaans het grootst.
De kreet 'SLUIT SCHIEDAM' klonk in het hele land. In onze stad
klonk de echo bijna even duidelijk door, ook al kon men de kreet niet
zó pertinent overnemen omdat die operatie snijden in eigen vlees zou
betekenen. Was het daarom niet een vreemde zaak dat ook in Schie
dam een aantal anti-alcohol-organisaties ontstond? Het antwoord op
die vraag is gewoon 'nee' en het was ook niet vreemd dat het er nog
veel waren ook. In de jaren tussen 1900 en 1940 waren er hier t-er
stede zo'n acht verenigingen die puur plaatselijk of daarnaast ook
landelijk georganiseerd warenHet in die jaren gebruikelijke on
derscheid naar geloof zal ongetwijfeld aan dit grote aantal mede bijge-
181
