de gieterij
De gieterij: op de voorgrond de ijzergieterij met de vormkasten, in het midden de smeltoven
met het uitstromende gloeiende ijzer en links op de achtergrond de kopergieterij
Vele verhalen heb ik altijd van mijn vader in de gieterij gehoord en gedurende mijn
diensttijd bij Smulders heb ik een en ander met eigen ogen kunnen aanschouwen.
Het was ongezond werk wat hij deed. Op een stoffige ondergrond werden de vorm-
stukken gemaakt. De koperlegering werd bij een temperatuur van 1100° C gesmolten
en vervolgens met grafieten kroezen in de vormen gegoten. De kwalijke dampen die
daarbij vrijkwamen moesten door natuurlijke ventilatie via openingen in het dak de
buitenlucht bereiken. Vooral bij het verwerken van geelkoper waren de dampen zo
giftig, dat een liter melk werd verstrekt om de nadelige gevolgen zo mogelijk te bestrij
den. Na zo'n gietdag moest vader doornat bezweet over straat naar huis en zich daar
wassen en verschonen alvorens we konden gaan eten. Het wassen moest dan nog met
behulp van een teiltje warm water, want geisers en douchecellen waren in de arbei
derswereld nog onbekende begrippen. Tijdens het gieten werd baaien ondergoed ge
dragen en de pilobroek was bestand tegen eventuele wegspattende vonken; een blauw
jasje en een platte pet voltooiden het geheel.
Het is onbegrijpelijk dat mijn vader dit toch 43 jaar heeft volgehouden en uiteinde
lijk de leeftijd van 100 jaar heeft mogen bereiken.
de crisisjaren
Het aantal werknemers liep tussen 1924 en 1928 terug van 900 naar 500. Na 1930 werd
het nog moeilijker. Het gedenkboek vermeldt, dat er tussen 1932 en 1935 maanden
zijn geweest met werk voor slechts 50 man, van wie er dan nog 20 a 25 bazen waren.
De scheepsbouw lag volkomen plat. Door het uitvoeren van openbare werken, zoals
verschillende grote bruggen in opdracht van Rijkswaterstaat is het Smulders gelukt
het hoofd boven water te houden. Er werd niet op grote schaal ontslagen, maar men
had wat anders bedacht, het zg. wandelen. Een aantal werknemers werd dan enkele
maanden zonder weekloon naar huis gestuurd. Degenen die lid van een vakbond wa
ren kregen gedurende een aantal weken van hun bond een uitkering, die afhankelijk
77
