INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN HET NA
TUURKUNDIG GEZELSCHAP 'PHYSICA' 1825-
1932
J.M.M. JANSEN
HET ARCHIEF VAN HET NATUURKUNDIG
GEZELSCHAP PHYSICA
Het Gezelschap Physica werd opgericht in januari 1825 met als doel de 'beoefening der
natuurkundige wetenschappen in vriendschappelijke samenkomstenInitiatiefnemer tot
de oprichting was Johannes Rodi, lector in de wiskunde aan de Latijnse School, die
samen met de predikant Herman Fangman, de notaris Jacob Dijkmans, de latere
burgemeester Laurentius Knappert, de apotheker Hendrik Roelants en de predikant
Lambertus Dibbits tot de eerste leden behoorde.
Het eerste reglement echter dateert pas uit 1831 en hierin werd bepaald dat het
maximale aantal leden tien bedroeg, dat de bijeenkomsten zouden worden gehouden
op de tweede, vierde en vijfde woensdag van iedere maand en wel van 's avonds zeven
uur tot half tien, dat geen nieuwe leden konden worden aangenomen dan met al
gemene stemmen en dat het drieledige bestuur (voorzitter, secretaris en thesaurier)
jaarlijks zou worden gekozen.
In het reglement van 1838 werd het maximale aantal leden op twaalf gesteld, waar
naast ook honoraire leden konden worden benoemd. In 1844 werden de werkende le
den onderscheiden in gewone en buitengewone leden en werden laatstgenoemden
vrijgesteld van contributiebetaling. Het aantal gewone leden werd gehouden op
twaalf, het aantal buitengewone leden was onbepaald. Tot de honoraire leden be
hoorden slechts diegenen die wegens vertrek uit Schiedam ophielden werkend lid te
zijn. Tot de opheffing van het gezelschap in 1932 is deze regeling van kracht
gebleven.
De werkzaamheden van Physica bestonden in het lezen en bespreken van handleidin
gen over de natuurwetenschappen en het houden van natuurkundige proeven en wer
den oorspronkelijk meestal op de tweede en vierde woensdagen gedaan, terwijl de
vijfde woensdagen waren bestemd voor de vrije voordrachten door de leden gehou
den. Deze voordrachten hebben tot het einde van Physica deel uitgemaakt van
de werkbijeenkomsten.
Naast de bestudering der natuurwetenschappen had het gezelschap zich in bijzonde
re gevallen als taak gesteld het ondersteunen van (wetenschappelijke) projecten bui
ten het gezelschap om. Een eerste maal gebeurde dit bij de viering van het 25-jarig be
staan in 1850 toen pogingen werden ondernomen om tot de oprichting van een
technische school te Schiedam te komen, een project dat wegens onvoldoende toezeg-
155
