WERKLOOSHEID IN SCHIEDAM (1920-1940)
Henk van der Velden
Onder invloed van de huidige economische problemen hebben de jaren dertig de af
gelopen tien jaar sterk in de belangstelling gestaan. Historici hebben zich met de oor
zaken, omvang en gevolgen van de werkloosheid beziggehouden. Zo'n driejaar gele
den heb ik een artikel over de gevolgen van de werkloosheid in Schiedam geschreven,
met de nadruk op de voedingstoestand van de werklozen.1 In dit artikel zal ik de om
vang van de problemen beschrijven en op het punt van de oorzaken zal ik me onder
meer met de gevolgen van het economische beleid van de rijksoverheid voor de werk
gelegenheid in Schiedam bezighouden.
Allereerst willen we dus weten hoe groot de werkloosheid in Schiedam was. Het zou
zeer prettig zijn, te weten hoe de situatie in Schiedam zich verhield met de situatie in
de rest van Nederland. Er is dus zowel een absoluut als een relatief werkloosheidscij
fer nodig. Beide bestaan wel, maar ze leveren de nodige praktische problemen
oP-
Allereerst het absolute cijfer. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) pu
bliceerde vanaf april 1930 maandelijks het aantal bij de arbeidsbeurzen ingeschreven
werklozen van de steden met meer dan 20.000 inwoners. Dit getal is echter onvolledig.
Niet iedereen die werkloos was liet zich inschrijven. In recente publicaties geeft het
CBS dan ook geschatte aanvullingen voor onvolledigheid. Hieruit blijkt dat dit pro
bleem snel kleiner werd. Voor 1930 schat het CBS het percentage niet ingeschreven
werklozen op ruim 35 procent, voor 1933 op 8 procent en voor 1939 op krap 1,5 pro
cent.2 Bovendien was het vooral de werkloosheid in de agrarische sector die moeilijk
te achterhalen was. Aangezien Schiedam nauwelijks een agrarische sector kende
(Kethel was immers nog een aparte gemeente), moeten we de werkloosheidscijfers die
in grafiek 1 zijn weergegeven voor de periode na 1933 met hooguit enkele tientallen
per maand verhogen. Het beeld dat de grafiek geeft is duidelijk. De werkloosheid
steeg van minder dan 1.000 in de zomer van 1930 tot meer dan 5.000 in de zomer van
1932. Hierna bleef het werkloosheidscijfer een paar jaar stabiel. De schommelingen
waren het resultaat van de seizoensinvloeden, met als triest hoogtepunt 6.399 inge-
Grafiek 1: Aantal werkloze Schiedammers ingeschreven bij de openbare arbeidsbemidde
ling (maandelijks), bron: Maandschrift CBS.
6000 -
5000 -
4000 -
3000 -
2000 -
1000 -
1940
1939
1938
1937
1934
1933
1932
1931
Jaar
95
