DE EERSTE DRUKKER VAN SCHIEDAM
F.C. Noordegraaf Jr.
Otgier Pieterszoon Nachtegael
De eerste drukker en uitgever die in Schiedam aktief was, is waarschijnlijk Otgier Pie
terszoon Nachtegael. Hij was een Schiedams priester van wie, buiten zijn gedrukte
uitgaven, niets bekend is. Er zijn vier uitgaven die van de pers van Nachtegael rolden.
De eerste twee, van 1498 en ca. 1500, worden door kenners als uitgaven van Nachte
gael gezien en de laatste twee, van 1503 en 1505, zijn zeker uitgaven van deze drukker.
Hieronder volgen enkele korte gegevens over de vier uitgaven in tijdsvolgorde.
1498: Joannes Brugmans 'Vita Lydwine'
In 1498 verscheen bij een ongenoemde Schiedamse drukker, die zeker niemand an
ders was dan Otgier Nachtegael, de 'Vita Lidwine de Schiedam' van Joannes Brug
man. Het in het Latijn geschreven boek is bijna zeker het eerste boek dat te Schiedam
verschenen is.
Het boek bevat 26 kleine, verrukkelijke houtsneden. De Schiedamse houtgraveur van
deze prenten schijnt ook gewerkt te hebben voor de drukkerij van de kanunniken van
het Sint Michielsklooster te Schoonhoven: hun 'Oefeninghe van den passie' (1497),
hun 'Ghetiedenboek' (1498), hun 'Leven ons liefs heren' (1499) en hun 'Brevarium
Windesemense' (z.j.) bevatten tesamen een tiental kleine houtsneden, welke aan hem
kunnen worden toegeschreven. Volgens M.J. Schreden ('Dutch and Llemish wood
cuts of the fifteenth century', London, 1925) zijn de houtsneden vervaardigd door
Jacob Comelis (aktief van 1486 tot 1533). De onderste houtsnede van de titelpagina,
voorstellende een engel die twee wapenschilden houdt (de twee bekende wapens van
Schiedam), bevindt zich vrijwel identiek ook in de hierna besproken boeken van 1503
en 1505. Het enige verschil is de tekst 'Schiedam in Hollandia', die in de andere
boeken 'Schiedam in Hollant' is.
In het colofon van dit boek wordt vermeld, dat de tekst gedrukt is in opdracht van de
kerkmeesters van de St. Jan's kerk te Schiedam om gelden bijeen te brengen, waarmee
men in Rome kon pleiten voor de heiligverklaring van de Schiedamse Lidwina. Aan
genomen wordt, dat Nachtegael bij de druk van dit boek gebruik heeft gemaakt van
lettermateriaal van de Goudse Collaciebroeders. Joannes Brugman maakte voor het
schrijven van dit werk gebruik van reeds eerder verschenen heiligenlevens over Lid
wina. Hij bewerkte alles opnieuw en voegde eigen beschouwingen toe, waarin duide
lijk de volksprediker Brugman naar voren komt. Hij voltooide zijn werk in 1456. Een
exemplaar is in het bezit van de Oud- Katholieke kerk van Schiedam. Van dit boek
zijn de prenten met de hand ingekleurd.
Ca. 1500: 'Le Chevalier Délibéré' van Olivier de la Marche
'Le Chevalier Délibéré' is een in de Lranse taal geschreven ridderroman, op rijm ge
schreven door Olivier de la Marche. Het boek is, met 15 beroemde houtsneden ver
sierd, ca. 1486 bij Godfried van Os te Gouda voor het eerst uitgegeven. Met dezelfde
houtsneden versierd werd het boek ca. 1500 te Schiedam gedrukt, zeer waarschijnlijk
II
