de NSB anti-godsdienstig en anti-monarchie was. Hitler-Duitsland wordt verdedigd,
o.a. met het argument dat er veel laster verspreid wordt. Het rassenelement zien we nu
sterk naar voren komen: Roskam sprak over 'een vrije, Germaansche volksgemeen
schap', terwijl Geelkerken stelde:
'Als de NSB over rassen spreekt, doet zij het niet a la Julius Streicher (een vooraan
staande Nazi, HN). De NSB wil slechts dat het Nederlandsche volk zi^h bewust
wordt van het één-zijn van het volk met het voorgeslacht en den grond'
In zijn rede in het Passagetheater op 2 april 1936 betitelde Mussert de NSB als 'de eer
en de levenswil der natie'. 'Wij kunnen niet langer in deze bende leven'. Het volk ging
stap voor stap materieel zowel als moreel naar de ondergang. Echter: 'Het kan beter,
als wij ons zelf maar ten goede keeren. De arbeid is nationaal bezit. Daarom zullen
wij het ook verdedigen als het nodig is; maar dan ook goed en het zal niet op een
koopje gaan. In den nieuwen staat zal ook sociale rechtvaardigheid heerschen.
Er zal een werkelijke onderscheiding gemaakt worden tusschen werkers en slam
pampers, ieder zal op zijn plaats zijn in zijn vak, in zijn corporatie'. En zich kerend
tegen het ambtenarenverbod voor NSB-ers: 'In onzen strijd daarvoor ondervinden
wij natuurlijk tegenstand van de belanghebbende machten, de politieke partijen. De
overheid is ook tegen ons. Wij zijn uit onze ambten ontzet. Men zal de gevolgen van
dit terrorisme moeten jj.ragen'.
Applaus was zijn deel
Nog een keer had Mussert naar Schiedam zullen komen.
Wederom was hij door ziekte verhinderd. In zaal Eendracht, waar het ook officieel
begonnen was, spraken toen Nije (die al eerder in Schiedam was geweest) en Ten
Hoorn voor zo'n 250 personen. Het is het laatste krantenbericht dat we over de NSB
van voor de Tweede Wereldoorlog hebben. We hebben geprobeerd aan de hand van
enige fragmenten iets te laten zien van de plaats van de NSB in het vooroorlogse
Schiedam. Wellicht dat nader onderzoek meer gegevens kan opleveren over ledental,
verloop, aktiviteiten en het anti-fascistisch verzet dat er, zoals we ook hebben aan
geduid, in Schiedam was. Het waren de inleidende schermutselingen en voortekenen
van het brute geweld en de ongekende tragedie, die weldra de wereld zouden
teisteren.
Noten
1 Schiedamsche Courant 5 mei 1933.
2 Schiedamsche Courant 11 juli 1933.
3 Schiedamsche Courant 16 mei 1934.
4 Voor het volgende: Schiedamsche Courant 18 mei 1934.
5 Schiedamsche Courant 22 september 1933.
6 Schiedamsche Courant 22 februari 1934.
7 Schiedamsche Courant 26 februari 1934.
8 Schiedamsche Courant van 3 november 1933 en 9 maart 1935.
9 Schiedamsche Courant 9 juni 1934.
10 Schiedamsche Courant 12 februari 1935. Dit bericht bevat geen verslag van het besprokene.
53
