JAN VERBOOM (1891-1956),
EEN SCHIEDAMMER DIE CARRIÈRE MAAKTE IN NEDERLAND-INDIË
J.Th. Gantvoort
In dit artikel willen wij aandacht besteden aan het leven van een bekende Schiedammer, Jan
Verboom (1891-1956), die in Schiedam zelf volkomen onbekend is gebleven. Bekend was hij
vooral in het voormalig Nederlands-Indië, waar hij in de periode 1920-1942 een belangrijke
rol in het politieke en culturele leven speelde.
Schooljaren
Jan Verboom werd op 4 februari 1891 in Schiedam geboren op het adres Lange Kerk
straat 76, als eerste kind van de behanger Frans Verboom en van Teuntje van Balen.
Na hem kwamen er nog twee zoons en vier dochters, zodat het gezin uiteindelijk uit
zeven kinderen bestond. Tussen 1901 en 1904 verhuisde men naar het adres
Broersveld 146. Ofschoon wij twee klassefoto's van Jan Verboom in ons bezit hebben
(één ervan gaat hierbij), is niet met zekerheid te zeggen naar welke Lagere School hij
is gegaan. In 1903 ging Jan Verboom naar de Rijks-HBS aan de Overschiesestraat,
waar de heer M. Hom directeur was. Thuis was er voortdurend geldgebrek. Vader
Frans kon de HBS van zijn zoon maar nauwelijks betalen. Aan het verenigingsleven
op school kon Jan daardoor niet deelnemen. (1) 'Hij was' - zo schrijft de bekende
journalist Jan H. Ritman (o.a. hoofdredacteur Bataviaasch Nieuwsblad), die bij hem
op school had gezeten - 'een bijzonder begaafde leerling, een weinig in zichzelf ge
keerd, en niet gemakkelijk in de omgang. Een zeker sarcasme in zijn optreden was
hem toen al niet vreemd. Als zo vaak was dit sarcasme slechts een schild om over
gevoeligheid te verbergen'.
In juli 1908, op 17-jarige leeftijd dus, slaagde Jan Verboom voor zijn eindexamen.
Daarbij had hij o.a. een tien voor staatshuishoudkunde, en negens voor staatsin
richting, boekhouden en Nederlands. Samen met hem slaagden o.a. de jongens J. Bel,
A. Bijloo, W. van den Hoek, J. van Leeuwen, C.G. van Rhijn, A. van Rossen, J.A.
Spruijt, A. Vermaas en J. Wetstijn en de meisjes J.H. Cool, G. Lindeyer, N.A. van Luik,
C.M.G. Penning en H.J.C. Tijl. Twee jaar later slaagde Jan H. Ritman. Na de zomer
vakantie ging Jan Verboom de Rijks-normaallessen voor aankomende onderwijzers
(R.N.L.) volgen. De heer J. van der Hout uit 's-Gravenzande was er directeur. Van der
Zee noemt deze 'een nogal droge figuur'.
Jan was een snelle leerling. In mei 1909 slaagde hij reeds voor de akte Lager
Onderwijs.
Onderwijzer in Nederland
Na het behalen van zijn onderwijzersdiploma was Jan Verboom korte tijd als volon
tair werkzaam op school E aan de Dwarsstraat in de Gorzen, waar de heer M. Mar
tens uit Friesland hoofd was. Van der Zee noemt dit een 'armenschool'. Een harde
leerschool dus voor onze Jan! De heer Martens noemt hem in zijn beoordeling 'een
ambitieus jongmensch' en hij schrijft dat 'hij heel weinig moeite had met orde
houden'.
179
