Spiritus Gist Jenever
Wat men in Schiedam weieens vergeet is dat, terwijl vanaf 1880 de brandersindustrie
hard achteruit ging, juist de distillateurs ongekend goede zaken deden, tot aan de Eerste
Wereldoorlog. Alleen zij vervingen steeds meer de moutwijn door 'neutrale' alcohol.
Dit is een in een continuproces uit melasse (afvalprodukt bij suikerfabricage) of
graan gestookt produkt tot 96% sterkte. Maar daar aan hadden de Schiedammers
nauwelijks deel, hoewel enkele branders korte tijd zelf een melasse spiritus fabriek
hebben gehad in deze stad. De grondstof alcohol werd toen nog spiritus genoemd,
voor de branders een scheldwoord. Er is wel eens gezegd dat de Nederlandse Gist en
Spiritusfabriek in Schiedam had moeten staan en niet in Delft. Hoewel het dit bedrijf
juist om de gist te doen was en de spiritus een bijprodukt was. Maar gist was nu juist,
ook voor de branders, wat zij immers naast moutwijn en spoeling (als veevoer te ge
bruiken) ook produceren, één van de peilers voor een rendabele bedrijfsvoering. Me
lasse spiritus kwam voor een groot deel uit Bergen op Zoom.
Moutwijn, met alcoholpercentage van 46 zit nog vol geur- en smaakstoffen die zij aan
de jenever overdraagt. De in een distilleerkolom vervaardigde graan of melasse al
cohol van 96% is ongetwijfeld chemisch zuiverder, maar in het proces zijn ook de
smaakstoffen voor het grootste deel 'uitgekookt', melasse-alcohol heeft zelfs een
onaangename geur. En het publiek, merkte dat dan niets?
Een groot deel wende aan de 'lichtere' smaak. Maar het is steeds verder gegaan. De
goedkope jonge jenever van nu is een mengsel van melasse-alcohol, water en jenever
besessence, koud gemengd, zonder kraak of smaak. Mocht u zich verbaasd afvragen
waarom vroeger over de hele wereld jenever werd gedronken, bedenk dan dat in het
algemeen de kwaliteit en smaak alleen maar is verminderd, zeker voor de eigen
markt. Export of buitenlandse jenevers zijn meestal van een hogere kwaliteit. In
Nederland neemt al jaren de totale verkoop af, het publiek vergrijst. Als de Schiedam-
se distillateurs met meer kracht de zaak hadden aangepakt en bijvoorbeeld de Stede
lijke Controle, of iets in die geest, hadden volgehouden en uitgebouwd met een aparte
lijn van 'echte jenever' met een eigen sfeer en imago, dan was waarschijnlijk een heel
andere marktsituatie ontstaan. Tenslotte is het de whisky-fabrikanten wel gelukt.
Want ook hier spreekt de slijter met ontzag over 'malt-whisky', die hij voor veel geld
graag verkoopt. In de gewone whiskyblends is in de loop der jaren ook steeds meer
neutrale alcohol gedaan. Oorspronkelijk was de echte oude jenever concurrerend
met whisky.
Maar het is niet alleen maar treurnis. Er zijn altijd middelgrote bedrijven geweest met
goede produkten. In het hele land waren er, helaas nu bijna verdwenen, kleine distil
lateurs (soms gecombineerd met een wijnhandel) die een uitstekende gestookte
jenever voor een beperkte markt maakten. Maar vele grotere gaan meer aandacht be-
Een wat naïeve reclameplaat, 34 X 22 cm, voor een wereldberoemd merk waar je er als de kippen bij
moest zijn, anders greep je er weer naast. Een snik is klein type schip dat gezeild of gejaagd (getrokken)
werd door man of paard. Het type kwam vooral voor in de Noordelijke provincies. Regelmatig voer een
beurtschipper vanuit de Korte Haven, waar het bedrijf was gevestigd, naar het Noorden.
15
