steden aan het produkt en soms zelfs (gedeeltelijk) weer echt stoken, of besteden dit
uit. Voor ons is het eigenlijk een beetje pijnlijk dat er hier enkele ouderwetse jenevers
te koop zijn, afkomstig uit België en Noord-Frankrijk, die soms helaas al weer zijn
aangepast. Want naast hele slechte jenevers zijn er in België ook zeer goede. Onze zui
derburen zijn dikwijls veel meer op goed eten en drinken gesteld dan wij en minder
snel bereid om voor een goedkoper produkt te kiezen als dit duidelijk minder van
kwaliteit is.
Ellende
Het kan ook zijn dat de drank voor sommige alleen maar een middel is om in een roes
te komen om te ontsnappen aan de harde leefomstandigheden. Lange dagen hard
werken in fabriek of bedrijf. Dan werd van het schamele loon een deel verzopen in de
kroeg en alle ellende kwam meestal neer op de vrouwen die het huishouden draaiende
moesten zien te houden. Voor Schiedam zelf kwam daar nog bij dat de bereikbaar
heid van de produkten mensen in de verleiding brachten. Geen wonder dat er naast
groeperingen die ijverden voor betere werkomstandigheden ook organisaties kwamen
die alcoholhoudende dranken wilden uitbannen. Voor mensen voor wie drank een
uitvlucht is, is de alcoholische werking op hun lichaam van belang en een al of niet
verfijnde smaak van het produkt gaat hen grotendeels voorbij.
Teruggang
De jeneverexport lag tijdens de Eerste Wereldoorlog, hoewel ons land daar niet direkt
bij betrokken was, een tijd lang volkomen stil. Daarna is het nooit meer echt goed op
gang gekomen. Hoewel voor deze oorlog enkele markten al sterk aan belangrijkheid
hadden ingeboet, Australië en de Verenigde Staten bijvoorbeeld, werd dit aardig ge
compenseerd tot dan toe doorgroeiende markten elders. Zo'n markt was West Afrika.
En wat blijkt: een tijd lang 'nee' verkopen is de markt verliezen. Gedurende deze oor
log hadden de Engelsen hun koloniën ruim voorzien van whisky, dat sterk in op
komst was. En nadien wierpen de Franse en Engelse overheden voor hun Afrikaanse
bezittingen zoveel belemmeringen op dat de export van jenever zeer moeilijk werd.
Het enige pluspuntje was dat soms 100% moutwijn jenever werd geëist. Veel landen
schermden ook hun markt af. Toen kwam de grote crisis van de jaren 30 en in de
Tweede Wereldoorlog werden veel exportbanden ook definitief verbroken. Alleen
Henkes heeft tot voor kort op wat grotere schaal export naar Afrika gehad, op het
laatst voerde zij ook veel overgenomen exportmerken. Het bedrijf was trouwens ook
een van de laatste bedrijven die de eigen thuismarkt betrad, pas na de Tweede Wereld
oorlog. Want men kende het merkwaardige fenomeen dat bedrijven uitsluitend voor
export werkten. Men had in sommige landen beroemde merken uit Schiedam waar
hier nog nooit iemand van had gehoord. Zoals men misschien over enkele decennia
zegt: 'Jenever uit Schiedam. Nooit van gehoord'.
16
Bronnen:
In dit artikel zijn enkele mededelingen van oud-distillateurs verwerkt. De gegevens over de Stedelijke Con
trole zijn uit het Gemeente Archief. Een andere bron is het Gedenkboek NGSF 1930. De afbeeldingen
komen uit de collectie van de schrijver, tenzij anders vermeld. De merken zijn meestal vanaf vlak voor de
eeuwwisseling regelmatig opnieuw gedeponeerd (om aanspraak op een merk te continueren).
In het volgend nummer: 'Opwinding over de Stedelijke Controle'.
