stadje zijn wel eens zes verschillende namaakharten uit die plaats ontdekt. Meestal
was een aanschrijving of een stevig gesprek met de importeur voldoende en liet men
het niet op een proces aankomen. Maar een fabrikant moest zelf op haar qui-vive zijn
om te voorkomen dat er een precedent werd geschapen.
Schiedam
Voor enkele landen zoals België en Frankrijk was het woord 'Schiedam' een soort
naam geworden voor jenever. Sommige etiketten waren zo opgezet dat de indruk
werd gewekt dat het produkt ook hier ter stede werd gemaakt. Dit zal ook wel de oor
zaak zijn dat in het Stedelijk Museum alhier, in de opstelling van de bekende minia-
tuurflesjesverzameling B.J. de Jongh, een Belgische jenever, in de Nederlandse afde
ling prijkte. Na de overbrenging van de collectie naar het museum zijn de flesjes per
land gerangschikt. Overigens komt bij dit merk, het bestaat nog steeds, het woord
'Schiedam' niet meer voor op de etiketten. Integendeel zelfs, want nu hebben zij een
etiket waar op staat: 'Belgian jenever'. Misschien is dit symbolisch, want in de laatste
25 jaar is in rap tempo de aanduiding 'Schiedam' als jenever wordt bedoeld
verdwenen.
Mocht dan zomaar de naam 'Schiedam' gebruikt worden als soortnaam voor een
produkt dat helemaal niet in Schiedam werd gemaakt?
Ja is het antwoord, er is ook nog nooit serieus tegen geageerd en er was ook weinig
rechtsgrond voor, want het gebruik is al heel oud. In de literatuur wordt diverse keren
Schiedam voor jenever gebruikt. Jan van Rijswijck (Antwerps dichter en journalist
1818-1869) spreekt ergens van 'Net een vat Schiedam dubbel van de Bei'. Dezelfde Van
Rijswijck gebruikt het woord ook als aanduiding van dronkenschap: 'Hij had
blijkbaar een klets van dom Schiedam tegen zijn kop gekregen'. Huygens gebruikt 'Schie
dams spreken' in de zin van benevelen of bedwelmenHaer ooge spreeckt Schiedams.
En nog niet zo lang geleden kenden de geheelonthouders er met hun leuze 'Sluit
Schiedam' er weer een geheel andere symbolische waarde aan toe.
Toch is het de Franse overheid gelukt om in vele landen de naam Cognac te verbieden
voor lokale produkten. Voor Nederland was dit één van de bepalingen in een han
delsverdrag uit 1935, maar pas sinds 1959-1961 werd dit hier echt doorgevoerd. Het
woord 'Vieux' werd toen verzonnen.
De naam Cognac is voorbehouden aan een wijndistillaat uit de Franse stad Cognac
en dan alleen nog van druiven uit een bepaalde streek rond Cognac. Dit laatste maakt
de rechtspositie natuurlijk veel sterker. Cognac is een voorbeeld van soortnaam
en herkomstbescherming.
Stedelijke Controle
Toch is er wel een soort bescherming van jenever geweest. Op initiatief van een bran
der richtte de Brandersbond zich in 1900 tot de gemeente Schiedam met het verzoek
de 'echtheid' van moutwijn en moutwijnjenever te garanderen. Want sinds twee
decennia gingen steeds meer distillateurs steeds meer moutwijn als grondstof vervangen
door 'spiritus', een voor de branders rampzalige ontwikkeling. De gemeente ging hierop
in, na heftige discussies en stelde een aantal eisen. Eén van de eisen was dat de bran-
8
