STANDAART - EEN KLANKRIJKE NAAM
VERHAAL VAN EEN ROEMRIJKE SCHIEDAMSE ORGEL-
FABRIEK
Frits Henderickx
Op het naambord van het kantoor aan de Nieuwe Haven 83 stond voluit:
N. V. A. STAND AART - ORGELFABRIEKEN
Antwerpen - SCHIEDAM - Düsseldorf
Poststukken uit het buitenland waren dan ook geen zeldzaamheid! Toen de strak-geüni-
formeerde brievenbesteller op een voorjaarsmorgen, zo half in de twintiger jaren, zijn
bundeltje post met een "mogge heren' persoonlijk overhandigde en met dezelfde gehal
veerde groet even snel verdween, waren er ook dit keer 'buitenlanders' bij.
Toch was het ditmaal de brief uit Utrecht die het eerst geopend werd, op de eerste plaats,
omdat de schrijver ervan Johan Wagenaar heetteDeze vermaarde componist en organist
van de Domkerk was nu eenmaal een man van groot gezag in de muziekwereld uit die
jaren.
Enkele dagen geleden namelijk had hij er in toegestemd, overigens tegen zijn gewoonte
in, het nieuwe Standaart orgel in de gereformeerde kerk te Doorn in te wijden. Zijn brief
was een en al lof voor Standaart en zijn personeel. In feite was hij geen voorstander van
het pneumatisch werkend orgel, maar de oude vertrouwde mechanische overbrenging
van de toets had zijn voorkeur. Hij roemde dan ook de feilloze techniek en de vloeiende
bespeelbaarheid! Deze brief was weer een belangrijke aanwinst voor een uit dergelijke
reacties bestaand boekje: 'HOE ONS WERK BEOORDEELD WORDT.', dat later ver
scheen. Ongeveer 60 pagina's tellend, spontane uitingen van diverse organisten, kerkbe
sturen uit binnen- en buitenland. Want zelfverheerlijking kwam in het woordenboek van
deze orgelbouwer niet voor. Trouwens, binnen de omslag van een van de het bedrijf
betreffende boekjes, prijkte het portret van de componist Hubert Cuypers, adviseur van
Standaart. Hij was ook niet de eerste de beste. Nu nog zijn de koorwerken van hem
bekend en geliefd. Zijn 'Te Deum' is van een opmerkelijk grootheid en wordt door
menig koor in het repertoir opgenomen. Het zal U al duidelijk zijn dat een orgel ontwer
pen, van a tot z uitvoeren en het uiteindelijk in het gebouw te plaatsen, een gecompliceer
de zaak is.
Van alle werknemers van hoog tot laag (in de beste jaren werkten er tegen de 60 man)
werd de grootste inzet en nauwkeurigheid geeist; een millimeter had tenslotte twee kan
ten! De vakbekwaamheid op alle gebied, als het gaat om de houtbewerking, diverse
metalen tot het intoneren toe, die totaal inzet kwam uiteindelijk in het spectrum: het
orgel, tesamen.
Dat men ook zeer secuur de materialen koos is vanzelfsprekend. Met een kritisch oog
werden de houtsoorten gekozen. Om vervorming te voorkomen werd z.g. Quartier
gezaagd hout toegepast kamerdroog en dat minder dan 12% vocht bevatte. Cypressehout
was uitstekend en geliefd om zijn gave klank. De windladen werden uit Slavonisch eiken,
geheel krimpvrij en gegarandeerd vervormingsvrij, vervaardigd. Om oxydatie van de
4
