VAN BRIEVENBESTELLER TOT HOEDENVERKOPER
Herman Noordegraaf
Op het ogenblik dat ik dit schrijf is het nieuwe ABC-complex aan de Lange Kerkstraat al
weer in een vergevorderd stadium van realisering. Daarmee begint een nieuw stuk ge
schiedenis van de Lange Kerkstraat. We blikken in dit artikeltje terug op een stukje ge
schiedenis van een van de gebouwen die voor het nieuwe winkelpand moest wijken, na
melijk het pand Lange Kerkstraat 40. We kunnen dit doen dankzij de nu 82 jarige
mevrouw D.C. (Siljee-)Leenders, thans woonachtig in het Jacobs Gasthuis.
Haar vader Johannes Arnoldus Leenders werd op 16 januari 1885 in Schiedam geboren.
Aanvankelijk was hij werkzaam als brievenbesteller. Daarnaast was hij al vroeg actief op
maatschappelijk gebied. Hij was in Schiedam een van de eerste leden van de Neo-
Malthusiaanse Bond, de voorloper van de NVSH. De Bond stond geboortenbeperking, het
gebruik van voorbehoedmiddelen e.d. voor; in die tijd zeer omstreden zaken. Ook was hij
al jong lid van de SDAP. Dat alles betekende dat hij radicaal gebroken had met de gods
dienst van zijn jeugd, het roomskatholicisme. Leenders was een zelfstandige geest, die niet
aarzelde om zijn mening te geven. In de familie doet het verhaal de ronde dat het feit dat
hij soms opponeerde tegen de leidsman van de Schiedamse SDAP uit die tijd, Piet de
Bruin, hem een verkiesbare plaats op de lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen kostte.
Hij trouwde met Johanna Huberdina Tettelaar, dochter van de eigenaar van het café naast
het Zakkendragershuisje. Hun drie kinderen gingen op zondagsschool en catechisatie bij
de Nederlandse Protestantenbond vanuit de overweging datje daar van alles leerde zonder
datje een mening werd opgedrongen.
Leenders werd aan het eind van de Eerste Wereldoorlog getroffen door de Spaanse griep.
Hij kwam er bovenop, maar zijn gezondheid en gestel was blijvend aangetast. Daardoor
kon hij zijn beroep van postbode niet meer uitoefenen. Het kleine invaliditeitspensioentje
was echter niet toereikend om van te kunnen leven. Daarom zocht Leenders naar een alter
natief. Hij besloot om een hoedenzaak te beginnen. Het lukt hem om de nodige leningen te
verkrijgen en zo kon hij in oktober 1920 het pand Lange Kerkstraat 40 betrekken. Op bij
gaande foto is het te zien. De linker buurman was de electriciteitszaak van Geveke, terwijl
rechts slagerij Van Dorp de buurman was. Het gebouw had drie verdiepingen. Een klein
werkmanshuisje, gelegen in de Schotse Poort, was aan de achterzijde erbij getrokken. Zo
ontstond een werkplaatsje met een half glazen dak. Dit gebruikte Leenders onder meer
voor het repareren van paraplu's, een nevenactiviteit naast de hoedenverkoop.
Behalve hoeden, werden ook petten verkocht. Klant was onder meer het Weeshuis.
Mevrouw Siljee-Leenders herinnert zich nog goed hoe zij als jonge dame de wezen de
maat moest gaan nemen. Overigens was Leenders er niet gelukkig mee dat hij petten met
streepjes aan het Weeshuis moest leveren. Hij vond het niet juist dat wezen op een derge
lijke wijze herkenbaar waren. Reden voor hem om er met de weesvader over te gaan pra
ten.
Kleding verkocht hij niet. Wel fungeerde hij als tussenpersoon voor de kleermaker.
De zaak liep goed. Daarom werd tot verbouwing besloten. De brandgang naast het pand
werd bij de winkel getrokken. Op onderstaande foto van na de verbouwing is dit goed te
zien (etalage en toegang links op de foto).
62
