tige voortzetting van de sinds 1892 bestaande gereformeerde kerken en duidden zich aan
als de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) of ook wel als de Gereformeerde Kerken
onderhoudende artikel 31 D.K.O.. In de volksmond sprak men wel van de "artikel-31ers".
Ook in Schiedam voltrok zich het drama van de kerkscheuring. Er ontspon zich een dis
cussie in de gemeente over de synodebesluiten van 1942 met Vonk als één van de centra
le personen. Het was een steeds weer terugkerend punt van bespreking in de kerkeraad.
Vonk zelf voerde op vele bijeenkomsten ook buiten Schiedam het woord over deze kwes
tie. Op zaterdag 26 augustus 1944 kwam de kerkeraad in buitengewone spoedzitting bij
een vanwege Vonks toespraken op vergaderingen van bezwaarden in Vlaardingen,
Schiedam en Leiden. Deze kerkeraadsvergadering had een buitengewoon emotioneel
karakter. Voorgesteld werd om ds. Vonk een week vakantie te geven en om hem te ver
zoeken een vrije zondag te nemen. Vonk weigerde dit. Daarop besloot de kerkeraad met
50 stemmen voor, 17 tegen en 1 blanco om ds. Vonk te verbieden op 27 augustus voor te
gaan. Op die zondag werd in de Julianakerk dit besluit aan de gemeente medegedeeld.
Hierop verlieten meer dan 200 kerkgangers de kerk. Op 31 augustus werd Vonk geschorst
en kort daarop, op 14 september afgezet als predikant. Op 9 september waren al 16 ambts
dragers afgezet. Bijna 1.200 gemeenteleden bleven Vonk trouw. Na een eerste afzonder
lijke kerkdienst deden zij een dringend beroep op de kerkeraad om dit de laatste afzonder
lijke kerkdienst te doen zijn. Dit verzoek werd afgewezen.
Daarop zetten de vrijgemaakten hun kerkdiensten gescheiden voort. Tijdens de honger
winter vonden deze 's ochtends om 8 uur plaats in de Grote Kerk. Behalve in de eigen
gemeente preekte Vonk in die tijd ook veel elders. Dat betekende drie diensten op een
zondag. Een plaats als Pernis was daarbij nog uitsluitend met een roeiboot te bereiken. In
guur najaarsweer ging Vonk in een hevig schommelende boot naar de overkant. Ook door
de week was hij veel op pad; hij fietste door grote delen van Zuid-Holland om voorlich
ting te geven over de synodebesluiten.
Vonk is Schiedam altijd trouw gebleven. Beroepen uit onder meer Kampen en Utrecht
nam hij niet aan. Hij voelde zich één met zijn Schiedamse gemeente en zodoende geroe
pen om daar te blijven. Vonden de kerkdiensten zoals vermeld, eerst plaats in de Grote
Kerk, al spoedig werd de kerk van de Nederlandse Protestanten Bond aan de Westvest
gehuurd. Ten slotte kwam er een eigen kerkgebouw aan de Westvest, waar de gemeente
nog steeds kerkt.
Naast zijn intensieve pastorale arbeid was Vonk ook buiten Schiedam volop betrokken bij
het werk van de vrijgemaakten. Zo was hij onder meer hoofdredacteur van "De Vrije
Kerk", lid van de landelijke synode en van de particuliere synode van Zuid-Holland.
Voorts schreef hij menig artikel en brochure om zijn licht te doen schijnen over allerlei
leerstellige kwesties die de vrijgemaakten bleven beroeren.
Toen de kerkstrijd aan het eind van de jaren veertig in wat rustiger vaarwater was geko
men, zette Vonk zich aan het schrijven van wat zijn levenswerk zou worden: "De
Voorzeide Leer", bedoeld als leer- en leesboek voor de gemeenteleden. Tussen 1948 en
1956 verschenen 3 delen over resp. het doopformulier, de Heidelbergse catechismus en de
Nederlandse Geloofsbelijdenis. Daarna schreef hij nog 17 delen met verklaringen over 33
Bijbelboeken. Het laatste, over het boek Openbaringen, verscheen in 1991.
Bij zijn 40-jarig ambtsjubileum, op 17 februari 1969, werd ds. Vonk en zijn vrouw een
103
