FABRISTRAAT 1 t/m 24
Siem Rosman
De woningen Fabristraat 1 t/m 24 zijn in het eerste decennium van deze eeuw
gebouwd naar een ontwerp van de Schiedamse architect P. Sanders. Het was
het eerste project dat door een Schiedamse woningbouwvereniging, 'de
Vereeniging Volkshuisvesting'onder vigeur van de Woningwet van 1901
werd gebouwd. Eind tachtiger jaren stond de Woningbouwvereniging
Schiedam, als rechtsopvolger van eerder genoemde vereniging voor het dilem
ma: het complex slopen of handhaven. Aanvankelijk leek het er op dat de
woningbouwvereniging om economische redenen het complex niet zou kunnen
handhaven. Het gemeentebestuur deed een stevige inspanning in de richting
van behoud. De historische betekenis van het complex werd onderkend, het
geen er toe leidde dat de woningen op de gemeentelijke monumentenlijst wer
den geplaatst. Daardoor werden de economische bezwaren, waarvoor de
woningbouwvereniging zich zag geplaatst, weggenomen.
De bereidheid om te komen tot oplossingen die het mogelijk maakten te beslui
ten het unieke sociale woningbouwproject Fabristraat 1 t/m 24 te Schiedam te
handhaven en de op dit besluit gevolgde restauratie- en herstelaktiviteiten
waren voor de Historische Vereniging Schiedam reden om de
Woningbouwvereniging Schiedam in september 1995 te eren met het Scidam-
schildje.
Historie.
Naast de interessante aspecten die de panden Fabristraat 1 t/m 24 hebben uit oogpunt van
architectuur en stedebouw is er ook het historisch belangrijke gegeven dat wij hier te
maken hebben met een complex, dat in Schiedam als eerste tot stand kwam onder vigeur
van de Woningwet 1901.
Deze wet werd door het parlement geloodst door minister Goeman Borgesius. In de
negentiende eeuw werd ons land gekonfronteerd met de zogenaamde industriële revolu
tie. In de tweede helft van de 19e eeuw was er een grote bevolkingsgroei alsmede de trek
van het platteland naar de steden.
Ook Schiedam profiteerde van de economische opbloei. Het aantal branderijen nam tot
omstreeks 1880 beduidend toe, maar nam daarna sterk af. Later kwam o.a. werf Gusto
naar Schiedam. Meer werkgelegenheid dus en vraag naar woningen voor de werklieden.
De huisvesting van, wat wij tegenwoordige zouden noemen 'de onderkant' van de
samenleving, was en bleef echter abominabel slecht. Ook in de brandersstad Schiedam
was het niet zo best gesteld met de huisvesting van een groot deel van de burgerij.
De woningmarkt werd geëxploiteerd door particulieren die inspeelden op de vraag naar
goedkope arbeiderswoningen. Zo ontstond een woningbestand wat ook wel met 'revolu
tiebouw' wordt aangeduid. Veel van de woningen in de tweede helft van de 19e eeuw
gebouwd voldeden niet of nauwelijks aan de gemeentelijke verordening. Grote aantallen
huizen in die periode in Schiedam gebouwd waren eenvoudige arbeiderswoningen met
een in de kamer geplaatste gootsteen, een trap naar de slaapzolder en een 'doos'. Door
151
