DE EERSTE WERKSTAKING IN SCHIEDAM
Wim Snikkers
De kaarsenfabriek Apollo is in nog een opzicht een pionier geweest in Schiedam. Daar
vond namelijk plaats "De eerste werkstaking in Schiedam", zoals de Schiedamsche
Courant kopte en deze kwam toch nog "eer dan wij zelf verwachtten
Natuurlijk was er in Schiedam al eens eerder onrust geweest onder de arbeiders, maar
deze had dan mede ook een wat andere achtergrond. Al in het jaar 1748 zetten een viertal
brandersknechts hun collega's aan het werk neer te leggen, "Tot groot nadeel van de
branders binnen deese stad". Met behulp van twee Dominicaner paters lukte het dat "een
iegelick sig weder in stilte tot deszelvs gewoone werk" begaf. Voor de zekerheid waren
ook schutters onder de wapenen geroepen. De oorzaak was dat de verplichte "branders-
busse" (opgericht in 1718) geregeld de ziekte-uitkering en geneeskundige behandeling
niet kon betalen en het beheer te wensen overliet. Dat de Heeren van de Weth de paters te
hulp riepen kwam omdat "de brandersknegts alle sijn van de Roomse religie".
Ook in 1854 zijn er grote rellen geweest maar de grote en algemene armoede onder een
groot deel van de bevolking was de oorzaak en de onrust richtte zich voor een groot deel
op de middenstand die voedsel verkocht. Er zijn toen nog militairen aan te pas gekomen
om de orde te herstellen. Tegen het eind van de vorige eeuw ging er dan toch daadwerke
lijk iets veranderen. Er kwamen diverse werklieden verbonden, dikwijls op godsdiensti
ge basis en ook sterk antisocialistisch. Een heel merkwaardige rol heeft de Nieuwe
Nederlandsche Bootwerkersbond (NNBB), de bond van de Rotterdamse havenarbeiders,
gespeeld. Deze heeft namelijk een tijdje het standpunt ingenomen dat alleen in groter
verband men een vuist kan maken en daarom werden onderafdelingen van vakgroepen
opgericht. Een voorloper van de later algemene Vakbonden. Later beperkte de NNBB
zich meer tot de belangen van de bootwerkers. Ook andere organisaties trachtten mensen
te werven.
Nadat de NNBB in mei 1896 in Schiedam succes had, om hier voor Rotterdam (waar een
staking was) bestemde schepen niet te doen lossen werd zij bij Apollo actief. Zij organi
seerde daar op 6 juli 1896 een staking. Opmerkelijk dat de progressief liberale
"Schiedamsche Courant", die duidelijk aan de kant van de arbeiders stond, hier helemaal
niet over repte. Wij hebben het artikeltje hier ook opgenomen. Al eerder had de Ned.
Internationale Sigarenmakers en Tabakbewerkersbond ook al had getracht bij Apollo
iets op te zetten, maar op de uitgeschreven vergadering was echter niemand van Apollo
verschenen
De eisen waren onder meer: loon voor de mannelijke arbeiders van 10 tot 13 voor
jonge arbeiders (16 tot 20 jaar) 6 tot 10. Werktijd van 72 uur per week, van 7-7 uur.
Afschaffing zondagarbeid, eisen betreffende schafttijd, werkdruk, overwerk enz. De
directie wees alles van de hand, maar had intussen de niet-stakers gemanipuleerd. Want
15
