DE ZAKBIJBEL VAN FRANCOIS HAVERSCHMIDT
Toespraak door René van Slooten bij de overhandiging van de zakbijbel van Frangois
HaverSchmidt (1835-1894) aan ir. A.A. Jordaans, voorzitter van de Vrijzinnige
Geloofsgemeenschap NPB Schiedam, op 15 april 1996 in de kerk van de NPB, Westvest
90 te Schiedam.
Ik ben hier om u iets terug te brengen dat al zo'n 100 jaar uit Schiedam weg is. U wist niet
eens dat het bestond, laat staan dat u het eigenlijk kwijt was, maar het is altijd goed om je
spullen terug te krijgen.
Het is de persoonlijke zakbijbel van Fran§ois Haverschmidt, die in 1874 uw geloofsge
meenschap oprichtte.
De bijbel is afkomstig uit het bezit van zijn kleindochter die vorig jaar overleed en het
verzoek had nagelaten of ik alles wat nog van haar grootvader was geweest, wilde bezor
gen op de plaats waar het volgens mij thuishoort.
Een eervol verzoek, dat ik had te danken aan het feit dat ik haar vijf jaar geleden leerde
kennen toen ik bezig was met een onderzoek naar het leven en werk van haar grootvader.
Ik was toen secretaris van de Stichting Fran?ois Haverschmidt-herdenking 1994 en had
haar graag betrokken bij de herdenkingsactiviteiten die we op dat moment aan het orga
niseren waren, maar dat heeft zij steeds geweigerd.
Wèl was zij toen, in 1991, bereid om datgene wat zij nog van haar grootvader bezat, over
te dragen aan de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, de beheerder van
de grootste HaverSchmidt-collectie in Nederland.
Onder die schenking bevonden zich een paar schetsboeken en een notitieboekje met
vakantiegedichten uit 1870, die als 'Souvenir beekhuizen' zijn opgenomen in de herden
kingsuitgave die vorig jaar het licht zag.
Volgens haar eigen zeggen, had zij verder niets meer en groot was dus mijn verassing
toen er na haar dood nog heel wat tevoorschijn kwam.
Geen literaire vondsten, maar vooral foto's, portretten en een aantal persoonlijke bezit
tingen van HaverSchmidt; memorabilia zogezegd.
Het was vaak wikken en wegen waar het heen moest, maar bij deze bijbel was die keus
wel heel makkelijk!
Dit bijbeltje heeft overige een interessante geschiedenis die ik u nog even móet vertellen.
Op het schutblad staat geschreven:
Gekocht in 1867, in de kiosk van het Engelsch Bijbelgenootschap, op de Wereldtentoon
stelling te Parijs. Fr. HaverSchmidt.
Het was al bekend dat HaverSchmidt die tentoonstelling heeft bezocht, want in zijn werk
maakt hij er meermalen melding van.
De eerste keer al direct erna, in de inleiding van 'Snikken en grimlachje' dat later in het
zelfde jaar verscheen bij uitgeverij Roelants in Schiedam, onder het beroemde pseudo
niem Piet Paaltjens.
In de inleiding van die bekendste dichtbundel in de Nederlandse taal staat:
Opmerkelijk is het, dat Piet Paaltjens, ruim acht jaren na zijn verdwijning uit Leiden,
100
