Teilingen, baljuw van Noord-Holland, zijn versterkt huis te Warmond in leen. De machtspo
sitie die Floris van Avesnes zich opbouwt wordt van lieverlee een bedreiging voor Graaf
Floris V en het komt dan ook in 1277 tot een uitbarsting. De familie van Avesnes, Vrouwe
Aleida incluis, wordt het land uitgezet. Floris V verzoent zich in 1281 weliswaar met de
Henegouwse familie maar hun politieke invloed was voor dat moment ten einde. Aleida over
lijdt in 1284 en wordt in Valenciennes, hoofdstad van Henegouwen, bij haar man begraven.
De graven zijn er thans niet meer, maar wel trof de directeur van het Stedelijk Museum Schie
dam mw. drs. D.A. Wind, onlangs de grafstenen aan - zowel van Aleida als van Jan van Aves
nes - in het Musée des Beaux Arts te Valenciennes. Vrouwe Aleida's leven overziend dringt
zich het beeld op van een kordate vrouw. Tact schijnt overigens niet haar sterkste kant te zijn
geweest. Zij komt naar voren als een persoonlijkheid met uitgesproken loyaliteiten. Enerzijds
was er de verbondenheid met de familie aan de Henegouwse kant, anderzijds met het Holland
se gravenhuis. Dit bracht de nodige conflictsituaties met zich, aldus konkludeert Frits van
Oostrom in Maerlants wereld. Daarnaast was er ook het feit dat zij als jonge vrouw in het
door mannen gedomineerd politiek krachtenveld moest opereren, hetgeen zeker niet eenvou
dig zal zijn geweest. Al had ze dan zelf geen titel binnen de Hollandse- of Henegouwse gra-
vendynastieën, van haar belangrijke positie was zij zich zeker bewust. Vangt zij immers niet in
1275 de oorkonde van het stadsrecht voor Schiedam aan met de woorden 'Alijdt, zuster van
wijlen de roemruchte heer Willem, Rooms Koning, edele vrouwe van wijlen heer Jans van Ad-
vennis'. Vrouwe Aleida heeft met succes haar invloed aangewend om ruimte te scheppen voor
de nakomelingen uit haar huwelijk met Jan van Avesnes. We zien Gwijde later optreden als
bisschop van Utrecht, Willem als bisschop van Kamerijk en Bouchard als bisschop van Metz.
Aleida's zoon Floris volgt haar op als 'heer van Schiedam'. Hij overlijdt in 1297 en wordt in
die kwaliteit opgevolgd door zijn broer Jan II, graaf van Henegouwen. Als oudste zoon van
Jan van Avesnes en Aleida heeft hij in 1280 bij het overlijden van zijn grootmoeder Margaret-
ha het graafschap Henegouwen geërfd. Zijn moeder, Vrouwe Aleida, is door het gegeven dat
haar man Jan van Avesnes reeds in 1257 was overleden de titel Gravin van Henegouwen
ontgaan. In Holland was zij als vrouw niet erfgerechtigd. In lijn was haar oudste zoon Jan na
de erfgenamen van Floris V, van Holland de - eerste - naaste mannelijke bloedverwant in deze
familietak, zodat hij hierdoor ook erfrechten had op het graafschap Holland. In 1299 leidt dit
er toe dat Jan II na het overlijden van de laatste graaf uit het Hollandse Huis, ook graaf van
Holland wordt. Na hem woont er geen nieuwe Avesnes meer als 'heer van Schiedam' op het
kasteel en het wordt er een aantal jaren stil. Zo niet in Schiedam want het blijft een strategisch
punt aan de rivier. Zo is de stad ter voorbereiding van de oorlog met Vlaanderen onder de re
gering van Jan II, verzamelpunt van de schepen van de grafelijke vloot. In mei 1303 wordt ook
de wapenstilstand met Vlaanderen in Schiedam gesloten.
Kasteel Huis ter Riviere verkocht aan het geslacht Matenesse3'
In 1339 verkoopt Graaf Willem IV, achterkleinzoon van Aleida en kleinzoon van Jan II, het
kasteel aan Dire van Matenesse onder het voorbehoud dat het 'leenroerig' zou blijven aan de
graaf. Dirc's vader woonde op de hofstede van Dirk Bokel uter Nesse, gelegen ten oosten van
Riviere. Als Dire van Matenesse in 1345 overlijdt, koopt zijn broer Daniël het als erfleen.
51
