Blad
St
Kompasi
1. Planchet
2. Cirkel met vizier (en
'lineaal') en kompas
Vizierbuis
Nadat zo de kaart is op
gezet, moeten de details
ingemeten worden. Een
aanwijzing dat hiervoor
een netwerk van af
standsmetingen is ge
bruikt, zijn de rijen pun
ten die op de straten te
zien zijn. De extra aan
gezette knikpunten doen
vermoeden dat Van De-
venter niet alleen af
standsmeting gebruikte,
maar ook richtingen be-
paalde, bijvoorbeeld met
De bebouwing en andere
details zijn slechts schet
smatig weergegeven. De
huizen zijn rood ing-
het kompas.
3. Metingen vanuit opstelpunt 1 4. Voorwaartse insnijding
naar markante terreinpunten
ekleurd, kerken kobalt, water blauw, buitengebieden groen. De aanduidingen in geel voor
bouw- en tuingronden die bij andere steden wel te zien zijn, ontbreken op de kaart van Schie
dam. [2]
De veel geroemde nauwkeurigheid van Van Deventer's kaarten heeft vooral betrekking op het
stratenpatroon en de markante bouwwerken. Het blijkt inderdaad goed mogelijk deze kaart in
te passen op latere kaarten. Ik heb hiervoor de negentiende eeuwse kadastrale kaart gebruikt.
Probleemloos kan de S-vorm bestaande uit Vlaardingerstraat, Dam, Hoogstraat en Broersvest
op de kadastrale kaart worden ingepast.
Het is helaas onzeker hoe de kaart feitelijk tot stand is gekomen. Zeker is dat de hier beschre
ven werkwijze aan Jacob van Deventer bekend is geweest en past bij de door hem - meer dan
driehonderd jaar geleden - behaalde nauwkeurigheid.
Literatuur:
[1] Admissies als landmeter in Nederland voor 1811, E. Muller en K. Zandvliet (red.), 1987,
Canaletto, Alphen aan de Rijn.
[2Jacob Roelofs (van Deventer), ca. 1510-1575, "een treffelijk geographus", IV. Koopman,
Nederlands Geodetisch Tijdsschrift, 1968, no. 10, p. 273-284.
[3] Nederlandsche Steden in de 16e Eeuw, plattegronden van Jacob van Deventer, 111
teekeningen en 97 cartons in facsimile uitgegeven met eene inleiding van R. Fruin. Martinus
Nijhoff 's-Gravenhage, 1916-1923.
59
