daat ongevalle wat op see voorgekom het, kon behandel. Hierdie ongevalle word beskryf
as „fracturen dislocatiën, geschoten wonden, contusiën, verbrandtheijt, gangrenatiën ofte
diergelijcke".25>
Vir 'n jong man wat ywerig wou werk, was daar in Van Riebeeck se dat groot moontlikhe-
de en ruime perspektiewe. Dit is wel waar: vir 'n belangrike posisie in die eie land was die
feit dat hy geen geld en geen opleiding aan 'n universiteit gehad het nie 'n struikelblok.
Culemborg en Schiedam was egter deur 'n netwerk van riviere verbind met die see en die
groot oseane wat die Nederlanders sedert die einde van die 16de eeu bevaar het. Ongetwy-
feld het Van Riebeeck se vader hom vertel hoe sy neef, Antonio van Diemen, omstreeks
drie maande voor sy geboorte as adelbors na die Ooste gegaan het. Moontlik het hy Van
Diemen in 1631toe hy 12 jaar oud was, ontmoet en verhale gehoor oor die skoonheid en
bekoring van die Ooste.26) Hy was toe nog te jonk om met die vloot saam te gaan waarmee
Antonio van Diemen na Batavia teruggekeer het. Sy oom Gerrit van Ham en ander
familielede en Culemborgers het egter wel saam met Van Diemen na Oos-lndië gevaar. 27)
Wanneer Jan die letters VOC op viae en handelsware gesien het, het hy geweet dat dit die
kenteken was van die magtige maatskappy bekend as die Generale Verenighde Nederland-
sche g'octroieerde Oostindische Compagnie. Sy vader kon hom vertel dat die skepe wat
onder daardie vlag gevaar het, die eiendom van 'n aantal baie ryk handelaars was wat in
1602 toestemming gekry het om alleenhandel te dryf met die hele gebied ten ooste van die
Kaap die Goeie Hoop tot by die straat van Magellaan.28)
In die nabygeleë Delfshaven kon Van Riebeeck sien hoe 'n skip gereed gemaak is om na
die Ooste te vaar en het hy die matrose hoor praat van die Kamer van Delft en die Kamer
van Amsterdam. Daar was altesame ses kamers, het sy vader hom vertel.29* 'n Kamer was
'n ander naam vir 'n kollege van direkteure. Altesame was daar sestig direkteure en ses
kolleges of bestuursliggame. Die grootste en rykste kamer was dié van Amsterdam met
meer as die helfte van die kapitaal. Dan was daar die Kamer van Seeland wat in Middel
burg sitting gehou het, met effens meer as 'n derde van die kapitaal wat Amsterdam belê
het. Die ander kamers, Enkhuizen en Hoorn in die noorde en Delft en Rotterdam in die
suide, was baie kleiner.
Om so'n handelsonderneming doeltreffend te beheer, is reeds in 1602 besluit dat daar 'n
bewind voeren de kollege moet wees waarin afgevaardigdes van al die kamers sitting moet
hê. Hierdie liggame het uit 17 lede bestaan en is daarom kortweg Here XVII genoem, ook
251 M. A van Andel: Chirurgijns, Vrije Meesters, Beunhazen en Kwakzalvers, pp. 107-108.
26M. A. van Rhede van der Kloot: Nederlandsch-Indië, pp. 46-48. Van Diemen was van Oktober
1631 tot April 1632 in Nederland.
271 P. J. W. Beitjes Culemborgers overzee, p. 13. Volgens Solonon Sweers het Van Ham in 1633
na die Ooste gevaar. Kyk „De Carrière van Jan van Riebeeck" deur prof. dr. W. Ph. Coolhaas in
Historia, Maart 1966, p. 30. Vgl. ook p. 31 van dieselfde artikel waar die ander verwante en
vriende wat saam met Van Diemen gereis het, genoem word.
28) C. Cau Groot Placaet-Boeck, deel I, pp. 529-538.
29' Vgl. dr. F. W. Stapel: Geschiedenis van Nederlandsch-Indië, pp. 43-48.
47
