JAN VAN RIEBEECK - VAN SCHIEDAM NAAR KAAPSTAD
Jan Plugge
Het is U wellicht bekend dat Jan van Riebeeck, de stichter van de Kaapkolonie op 6 april
j.l. nu precies 350jaar geleden een lange tijd in Schiedam heeft gewoond.
Inleiding
Zoals U weet ligt Kaap de Goede Hoop op het meest zuidelijke deel van Afrika en is zo
genoemd door de Portugese zeevaarders, in de hoop van hieruit de sprookjesachtige
rijkdommen van Azië te kunnen bereiken.
Bartholomeus Diaz rondde als eerste Kaap de Goede Hoop en zette voet aan wal op
Mosselbaai in 1488.
De Portugezen voeren in die tijd reeds op Indië voor de handel in specerijen.
Hollandse zeevaarders ruilden producten uit Scandinavië en de lage landen in Portugal
voor de specerijen en goederen uit het verre Oosten.
Daar kwam echter verandering in, toen Filips II van Spanje, Portugal bezette en in 1585
de handel met Holland verbood. Hierdoor werden wij gedwongen de zeeweg naar Indië te
openen en de specerijen zelf te gaan halen.
De eerste Compagnie werd opgericht en Cornelis de Houtman ondernam in 1595 de eerste
reis naar Indië. Hij voer met 4 schepen uit en keerde na 28 maanden met 3 schepen terug.
Van de 250 man die waren uitgevaren, bereikten slechts 90 het vaderland. Een tweede
poging in 1598 onder leiding van Jacob C. van Neck werd een groot succes.
Met 8 schepen, door 560 man bemand voltooide hij de rondreis in 15 maanden en kwam
o.a. met 600.000 pond peper en 250.000 pond kruidnagelen in Texel binnen. In 1602
werd de VOC opgericht en geleid door de Heren Zeventien en was een geregelde vaart op
Indië een feit. Door gebrek aan vers water, groente en vlees lijden de bemanningen tijdens
de lange reizen naar Indië aan scheurbuik. Een ziekte waardoor soms de helft van de
bemanning de reis niet overleeft. Hiertoe besluiten de Heren Zeventien van de VOC een
verversingsstation in te richten bij Kaap de Goede Hoop en geven Jan van Riebeeck
opdracht dit te realiseren. Jan van Riebeeck was op dat moment koopman en in dienst van
de VOC
Wie was Jan van Riebeeck en dan speciaal met betrekking tot zijn afkomst en zijn woon
achtig zijn in Schiedam?
De naam Van Riebeeck komt reeds voor in de 15e eeuw bij vooraanstaande personen in de
handel en het stadsbestuur van de stad Wijk bij Duurstede. Een zekere Anthonis van
Riebeeck geboren in 1475 is later burgemeester van die stad. Wanneer Jan van Riebeecks
grootvader (geb. 1560), die ook Jan heet, in 1588 trouwt met Geertruyd Hoevenaar,
dochter van een welgestelde boer uit Culemborg, vestigt de familie zich daar. Uit dit
huwelijk wordt in 1589 een zoon geboren, Anthony Jansz van Riebeeck. Hij krijgt een
opleiding als chirurgijn, wat hij zijn verdere leven zal blijven praktiseren. In 1618 trouwt
hij met Elisabeth van Gaesbeeck (geb. 1599) en uit dit huwelijk wordt op 21 april 1619
40
