heerlik geruik het, en veelkleurige stowwe. Peper en suiker was van verre lande afkomstig,
en hy het gehoor hoe reisigers vertel watter skitterende edelstene die Oosterse lande
opgelewer het, en hoe goud, silwer, koper en tin deur die klein skepe oor wye oseane na sy
land gebring is.13)
In 1635, toe Jan sestien jaar oud was, het sy vader sy verbintenis met die regiment van
kolonel Morgan verbreek en as skeepschirurgyn na die Weslndiese Eilande gevaar.
Hoewel daar tot nog toe geen dokumentère bewyse gevind kan word dat Jan van Riebeeck
hierdie reise saam met sy vader onderneem het nie, is daar omstandigheidsgetuienis wat
sterk in hierdie rigting dui. Aangesien sy naam nie in die lyste van die leerlingchirurgyns
in die boeke van die gildes gevind word nie, is dit 'n redelike veronderstelling dat hy deur
sy vader opgelei is. Dan het hy hoogs waarskynlik saam met sy vader die reise na Groen
land en die Wes-Indiese Eilande onderneem toe hy 'n seun van sewentien, agttien jaar oud
was. Dokumentère bewyse dat hy saam met sy vader hierdie reise onderneem het, is
ewenwel nog nie gevind nie.,4)
Gedurende die reis na Spitsbergen het Meester Anthony in diens van die „Noordsche
Compagnie" gestaan, 'n Verklaring wat hy agt weke na sy terugkeer in Schiedam afgelê
het, verstrek enkele besonderhede oor wat tydens dié reis gebeur het.l5) In die akte wat hy
op 2 Oktober 1636 onderteken het, verklaar Mr. Anthony dat ene Comelis Arentsz Bont
in kwaaivriendskap geleef het met Claes Abrams. Op 'n dag, toe hulle weer besig was om
te veg, het Jorisz Davitsz geprobeer om hulle te skei. Bont het woedend geword en Davitsz
ook met sy mes bygedam en uit selfVerdediging het Davitsz, wat 'n graaf in sy hande
gehad het, Bont daarmee teen die kop gestamp. Meester Anthony is toe gevra om die
wond skoon te maak en te verbind. In sy verklaring sê hy dat hy die pasiënt „volcoment-
lijck heeft genesen en gecureert".I6) Later het Bont egter skeurbuik gekry en koue vuur in
sy bene, en is hy oorlede. Na Bont se dood is Davitsz van manslag aangekla, maar Mr.
Anthony se verklaring was 'n duidelike bewys van Davitsz se onskuld, en toon tevens aan
dat Mr. Anthony vroeg in Augustus 1636 van sy reis na Spitsbergen in Groenland na
Schiedam teruggekeer het, waar hy die verklaring onderteken het.
Uit 'n ander dokument blyk dat Anthony van Riebeeck in 1637 op 'n reis na Wes-Indië
was. Die akte is op 16 Mei 1637 onderteken en begin met die mededeling dat „Elsgen
Burgers huysvrouwe van Mr. Anthony Riebeeck wesende jegenwoordig op die reijse naer
Westindiën, die huis in die Lange Kerkstraat as prokurasiehoudster en gevolmagtigde van
haar man verkoop het aan Jan Jansz van Nieuwveen.,7)
,3> C. de Jong: ..Jan van Riebeeck in Schiedam" in HistoriaJunie 1973, pp. 108-111. Ook Kristof
Glamann Dutch Asiatic Trade 1620-1740, passim.
Vgl. Artikel van Mr. W. J. van Hoboken: „Jan van Riebeeck's Amsterdamse Jaren", in
Amstelodamum, Maart 1652, pp. 33-36 en p. 110. Tewens kan aangevoer word dat indien Van
Riebeeck hierdie reise na 1648 onderneem het, hy dit in sy dagboek sou vermeld het.
15) Gemeente-archief Schiedam, Oud-rechterlijk Archief, nr. 578, pp. 339-340.
161 Ibid., p. 340.
'7) Gemeente-archief, Schiedam, Oud-rechterlijk Archief. 16 Mei 1637, nr. 340, tol. 142 verso.
44
14)
