ANTONY DE VLETTER, HULPSCHOOLMEESTER IN
MATHENESSE, POSTMEESTER IN DE NIEUWE REPUBLIEK
Wim Snikkers
Antony de Vletter was hulponderwijzer te Oud- en Nieuw Mathenesse en later te Schiedam.
Hij stamde uit een familie van onderwijzers, maar ook van opstandige lieden. Wij gaan,
voor zover mogelijk, enige gangen van zijn leven na.
Antony de Vletter werd op 1 januari 1841 te Portugaal geboren. Hij was het vierde kind van
in totaal elf kinderen. In 1844 verhuisde de familie naar 's-Gravenzande, waar de vader het
hoofd werd van de lagere school, eenzelfde functie had hij ook in Poortugaal bekleed. Hij
werd een belangrijk persoon in dit plaatsje. Was actief in de gereformeerde kerk, maar was
ook samen met zijn zoons Hendrik en Antony lid van de reddingsbrigade in Terheyden.
Zoon Antony ging op 16-jarige leeftijd de onderwijzersopleiding in Haarlem volgen, zoals
zijn broer Willem ook had gedaan. Dit was de enige opleiding in die tijd, die staatssubsidie
ontving.
De eerste school van Mathenesse
Op 21 juli 1859 werd Joh. Wijma benoemd tot hoofd van de eerste school, die de gemeente
Oud- en Nieuw Mathenesse had laten bouwen. Deze stond aan de Buitenhavenweg op de
uiterste grens van de gemeente. Het gebouwtje bestaat nog: het is nu het kantoor van de
VVV. Toen de school een paar maanden later werd geopend telde hij 110 mannelijke en 68
vrouwelijke leerlingen. Het verschil in aantallen jongens en meisjes bleef in de komende
jaren. De ouders betaalden per week fl. 0,20 per kind, fl. 0,30 voor twee en fl. 0,375 voor
drie kinderen. Ook bestond de mogelijkheid dat de gemeente het schoolgeld betaalde. Het
hoofd, J. Wijma, die was getrouwd met Antony's zuster, had een vrije woning, naast de
school, met een tuintje. Hij was voorheen hoofd van de school in Terheyden. Hij verdiende
in Mathenesse per jaar fl. 800,00 maar had daarbij een toelage voor iedere leerling boven
het aantal van 80, zodat hij bijvoorbeeld in 1867 fl. 887,00 verdiende. Van 31 oktober 1859
tot 2 januari 1862 was er een hulponderwijzer, die fl. 300 verdiende. Dit was Antony de
Vletter, die bij zijn zwager en zuster inwoonde. Voorts waren er meestal 1 a 2 kwekelingen
die fl. 50 of fl. 25, verdienden. Er was in die tijd een enorm verschil in "status"en verdien
sten tussen het hoofd en de anderen. De opvolger van De Vletter verdiende fl. 350, een
bedrag dat ook al aan De Vletter was toegezegd. In die tijd werden, buiten het hoofd, alle
andere onderwijzers "hulponderwijzer"genoemd. Wijma is nog jarenlang hoofd der school
geweest, ook na 1 januari 1868, toen de gemeente Mathenesse bij Schiedam werd gevoegd.
Op de armenschool te Schiedam
Antony had Mathenesse vrij plotseling verlaten,het zou niet de enige wending in zijn leven
betekenen. Na een korte tijd in 's-Gravenzande ging op op 3 maart 1862 naar Schiedam,
waar hij bij zijn twee jaar oudere broer Willem introk. Willem was sinds begin 1862 hulpon
derwijzer op de "school achter het postkantoor", zoals deze werd omschreven. Antony werd
op dezelfde school ook hulponderwijzer. Officieel heette de school "Eerste Openbare
Armenschool" en lag aan de Lange Nieuwstraat achter het Blauwhuis. Behalve Postkantoor
156
