De Vletter verliet Vrijheid. Na een korte avontuurlijke periode, hij was ondermeer goud
zoeker, kwam hij in Transvaal terecht. In 1888 wordt hij genoemd als postagent in
Grootsuikerboschkop. Hij werd ook telegrafist en telefonist. Maar hij had ook een school
tje: Vlettershof. Op 56 jarige leeftijd, 13 september 1896, is hij in Dullstroom overleden. Hij
liet onder andere een stuk land van 57 morgen na. Opmerkelijk is dat in zijn testament ook
de naam van zijn dochter voorkomt. Er zijn aanwijzingen, dat hij contact met haar heeft
gehouden.
Het De Vletter-oproer in Rotterdam
In Rotterdam was op 29 juli 1818 Jacob de Vletter, een oom van Antony, geboren. Ook hij
was aanvankelijk in het onderwijs werkzaam, maar in 1855 werd hij direkteur van een insti
tuut dat aan zwervende kinderen onderwijs gaf. Hij werd daar ontslagen, omdat hij niet
overweg kon met de notabelen, die het instituut hadden opgezet. Hij kwam voortdurend in
conflict met de autoriteiten, omdat hij met zijn scherpe tong in woord en geschrift op mis
standen wees. Hij kreeg veel aanhangers en er groeide een volksorganisatie om hem heen.
Vooral de politie, die voor een deel zeer onbekwaam was, moest het ontgelden en werd uit
gescholden: "Jato, jato houdt hem in de gato".
In oktober 1868 escaleerde de hele boel. Er werden branden gesticht en politiebureaus
aangevallen. En wat de autoriteiten in die tijd altijd deden: uit diverse steden werden mili
tairen naar de onlusten gezonden. In Schiedam stond een batterij veldartillerie gereed. Na
een maand keerde de batterij weer van Schiedam naar de garnizoensplaats Den Haag terug.
Voor Rotterdam had het oproer blijvende gevolgen: er werd een compagnie mariniers
gelegerd. De Vletter werd in hoger beroep uiteindelijk veroordeeld tot 10 jaar tuchthuisstraf.
In het hele land trok de zaak grote aandacht. Multatuli steunde hem sterk. Hij nam zelfs
vrouw De Vletter-Kleijweg met haar vier kinderen in zijn huis op. Zeer tegen de zin van zijn
eigen vrouw en kinderen. De zoon heeft gezorgd, dat die troep weer naar Rotterdam expe-
diteerde, aldus Multatuli's latere schoondochter. Maar De Vletter zelf, die een ijzersterk ge
stel had, was na twee jaar tuchthuisstraf in Leeuwarden zo verzwakt, dat hij na een korte
periode in Amsterdam werd vrijgelaten. Hij is toen naar zijn broer, hoofdonderwijzer te
's-Gravenzande gegaan, die hem niet eens herkende. Enkele maanden later, op 6 juli 1872,
is Jacob de Vletter, temidden van zijn gezin in Rotterdam overleden.
Op Koninginnedag 1958 is op diverse plaatsen in Rotterdam een wagenspel (openluchtspel)
gebaseerd op hetDe Vletter-oproer" opgevoerd, geschreven door Anna Blaman.
Besluit
Over Antony de Vletter blijft een waas van geheimzinnigheid hangen. Een paar maal veran
dert hij plotseling van baan en positie. Van bijna de ene op de andere dag verlaat hij vrouw
en kind in Schiedam, na pas een nieuwe baan aan de HBS te hebben verkregen. Na enkele
maanden blijkt hij in Amerika, samen met vrienden een grote boottocht te maken. Dat vergt
toch voorbereiding en ook geld. Maar in Nederland blijkt hij altijd in de buurt van fami
lieleden te wonen en te werken. In Zuid-Afrika, waar zijn naam in publikaties (uit 1934 en
1962 onder andere) nog voorkomt, deden al tijdens zijn leven anekdotes over hem de ronde.
Hij wordt omschreven als zacht en vriendelijk en een enorme sportman. Voor zijn huis in
161
