N.V. WONINGMAATSCHAPPIJ "SAMENWERKING"
Wim Schelberg
Er is al veel geschreven over Schiedamse woningbouwverenigingen en volkshuisvesting in de
negentiende en vroege twintigste eeuw. Eén vereniging komt in al die studies nauwelijks aan
bod: de N.V. Woningmaatschappij "Samenwerking"
"Samenwerking" was één van de vele initiatieven die Michiel Coenradius Maria de Groot
op maatschappelijk terrein in Schiedam nam. Hoewel "Samenwerking" naast andere doelen
statutair het bouwen van arbeiderswoningen niet uitsloot, is het er nooit van gekomen. Wel
geven de statuten - en de relatief korte bestaansgeschiedenis een goed beeld van hoe De
Groot de in Schiedam bestaande maatschappelijke misstanden dacht te kunnen verbeteren.
Goede woningen voor de arbeidersklasse - mede door overheidsingrijpen, een solide nering,
eigen initiatief gecombineerd met gezond coöperatisme en geestelijke verheffing waren van
die filosofie onderdelen.
Erge misstanden
"Hopen wij, dat de kapitalisten, die soliede maar gelijk nuttige geldbelegging zoeken, de
geleidelijke uitbreiding van onzen werkkring zullen mogelijk maken. Een der eerste volksbe
langen zal daarmee gebaat zijn. Toch zij hier de meening uitgesproken, dat aan de ergste mis
standen in de volkshuisvesting slechts door krachtige tusschenkomst van staat en gemeente
een einde te maken is.". 11 M.C.M. de Groot sprak deze hoop uit in het jaarverslag van 'N.V.
Woningmaatschappij Samenwerking' over 1893. De opmerking is interessant om een tweetal
redenen. Ten eerste levert ze wellicht een bewijs voor het veranderend investeringsgedrag
van branders en distillateurs aan het eind van de negentiende eeuw. Zij waren, nu de winsten
van de gedistilleerdindustrie onzekerder werden, op zoek naar andere mogelijkheden om hun
geld te beleggen. Huisvesting was zo'n mogelijkheid. Huisvesting garandeerde immers een
redelijk stabiele winst. En aangezien sprake was van woningnood, zou bij wanbetaling door
een huurder snel voor vervanging daarvan gezorgd kunnen worden.
1) Het archief van N.V. Woningmaatschappij "Samenwerking" beslaat slechts een halve meter. Het
bestaat uit vier dozen, genummerd 1-4, waarin de stukken zich ongeordend bevinden. In de eerste
doos wordt de hoofdmoot gevormd door een groot aantal blauwe schriften, met daarin geplakte
dividendbewijzen. Verder bevinden zich in deze doos kwitanties, enkele Schiedamsche Couranten
waarin de vennootschap adverteert, aanmaningen, in potlood gestelde notulen, gedrukte verlies- en
winstrekeningen en talloze briefjes met korte aantekeningen. De tweede doos bevat enkele huurstaten,
notulen van bestuurs- en ledenvergaderingen, kasboeken, bankboekjes en vellen met dividendbe
wijzen, alsmede talloze exemplaren van de statuten en het huurreglement van "Samenwerking". In
de derde doos bevinden zich gedrukte verlies- en winstrekeningen van 1892 t/m 1920 (met enkele
lacunes). Verder aktes van aandeel, groot 1.000,=,/100,= en 10,=, die in 1922 alle op het Weeshuis
der Hervormden over zijn gegaan. Tenslotte nota's, betalingsbewijzen, berekeningen van uitkeringen
aan huurders. In de vierde doos bevinden zich notariële aktes, verzoeken tot wijziging van de statuten,
goedkeuringen daarvan (waaronder een, die getekend is door Cort van der Linden, minister van Jusiti-
tie), een huurstaat uit 1915, en verder een roze omslag met betalingsbewijzen en nota's. Tenslotte nog
in deze doos opgerolde en gebundelde betalingsbewijzen van het begin van deze eeuw. Verder: GAS,
N.V. Woningmaatschappij 'Samenwerking'(verder: 'Samenwerking'), Jaarverslag 1893.
155
