hoeveel het gebouw nog beweegt. Dit wordt gedaan door vaste punten gedurende een langere
periode elk jaar op te meten. Uit de verschillen tussen deze metingen kan worden afgeleid
hoeveel het gebouw verder weggezakt is. Uit de resultaten bleek dat het allemaal erg meeviel;
slechts marginale verschillen werden gemeten. Men besloot geen extra maatregelen te nemen
om de fundering te verstevigen.
Aan de binnenkant was op sommige plekken onregelmatigheden in het stucwerk geconstateerd.
(zie de foto op pagina 30, red.) Bij de blindnissen waren ornamenten gebroken, de muur bolde
op en in het stucwerk liepen verschillende scheuren. Om de oorzaak te achterhalen is de
stukadoor begonnen met het voorzichtig weghalen van de ornamenten en het weghakken van
het stucwerk. Hierachter kwam een bakstenen muur tevoorschijn met daarin een vierkante
ijzeren koker (waarschijnlijk voor ventilatie, maar het gat was nu dichtgemetseld). Dit ijzer
was gaan roesten en uitzetten en drukte zo het stuc en de ornamenten van de muur.
Kleuronderzoek en noodreparatie
Ook is onderzoek gedaan naar de oorspronkelijke kleuren van zowel de voorgevels als het
interieur van de kerk. De gestucte gevels aan de Dam waren voor de restauratie witgeschilderd.
Ook de ramen en kozijnen waren wit, de deuren donkergroen. Om erachter te komen welke
kleuren onder deze witte laag zaten, heeft een deskundige laagjes verwijderd. De onderliggende
kleuren gaven een beeld van een veel donkerder gevel. Volgens deze deskundige was de
gevel oorspronkelijk in natuursteenkleur geschilderd om een natuurstenen gevel te imiteren.
Het stucwerk suggereert inderdaad grote op elkaar gestapelde blokken steen. Er was echter
weinig ander materiaal om deze ideeën te ondersteunen en daardoor was er veel ruimte voor
discussie. Dit heeft de besluitvorming wel wat vertraagd.
In de kerk was meer historisch materiaal aanwezig en hier kon
een andere deskundige een degelijker onderzoek doen. Op
veel verschillende plaatsen heeft hij kleurentrapjes gemaakt
waarbij elke kleurlaag zichtbaar werd. Aan de hand van oude
foto's en de kleurtrapjes heeft hij kunnen achterhalen wat het
oorspronkelijke kleurenschema van het interieur was. Om een
goede indruk te krijgen van zijn bevindingen heeft hij in een
hoek een voorbeeld opgezet door alle onderdelen in de juiste
kleur te schilderen. Zijn onderzoek is goed gedocumenteerd
en gebundeld. Hierdoor was er eigenlijk geen discussie
mogelijk. Iedereen was het met zijn bevindingen eens.
Tijdens werkzaamheden aan het straatwerk in de Dam was
gebruik gemaakt van stevige trilapparaten. Dit had zoveel
trillingen veroorzaakt, dat in de kerk een drietal blokken van
het boogfries naar beneden gekomen waren. Het bleek dat deze
elementen met een ijzeren staafje in het metselwerk van de muur
waren vastgezet en dat het staalje doorgeroest was. De elementen
werden enkel door zijwaartse druk (tegen elkaar aanleunen) op
zijn plaats gehouden. Om te voorkomen dat meer schade ontstond is een noodreparatie
uitgevoerd. Alle blokken zijn vastgezet met een roestvrijstalen schroef.
Uit al dit vooronderzoek is een restauratieplan gekomen. Verschillende zaken hadden haast,
andere onderdelen konden wellicht wat langer wachten. Om het werk overzichtelijker te
maken, maar vooral omdat voor de Kerk en de Pastorie verschillende subsidieregelingen
32
Een kleurentrapje op een
deurpost. (Foto: Restauro Ar
chitecten, II december2003)
