vinden de verhoren plaats. In 1576 koopt de stad het baljuwambt van de graaf.
De schepenen treden op als rechters; zij vormen tevens de vierschaar. De verhoren worden
afgenomen in de kamer van de vierschaar, de ruimte rechts van de ingang van het oude stad
huis. De straffen die dienst doen als voorbeeld voor de burgers, de poorters, vinden buiten
plaats, op het schavot op de Grote Markt."
Het stadsbestuur is in de vijftiende en zestiende eeuw uitermate bezorgd over de handhaving
van de openbare orde. Waarschijnlijk wordt het overvallen door het grote aantal mensen dat
Liduina bezoekt. Schiedam groeit zelfs uit tot een bedevaartplaats. Het bestuur maakt een
einde aan de discussie of de volwassen Liduina wel of niet bijzonder en heilig is. In 1421
wordt een onderzoek ingesteld en wordt officieel verslag gedaanvan de onsmakelijke situatie
waarin zij haar aantreffen. Niemand minder dan de graaf van Holland 'vidimeert' dit belang
rijke document; onderschrijft het in figuurlijke zin!
Tijdens het leven van Liduina - dus ruim vijftig jaar - spreken de schepenen geen doodstraf
uit. Wel wordt de veroordeelden een boete opgelegd, worden deze mensen op bedevaarts
tocht gestuurd of worden ze uit Schiedam verbannen. De boetes bestaan vaak uit het leveren
van stenen aan de Grote of St. Janskerk. Zo'n boete kan oplopen tot 60.000 stenen.
Verbanning lijkt een lichte straf, maar is dat zeker niet. Inwoners van een stad hebben bepaalde
rechten. Een ervan is het lidmaatschap van een gilde: een verplichting voor het mogen uitoe
fenen van een beroep. Verbannen mensen zijn dus niet alleen verstoken van familie en vrien
den; officieel kunnen zij elders geen beroep meer uitoefenen. Hoe belangrijk de inwoners van
Schiedam het poorterschap vinden blijkt uit de volgende zaak. Een zekere Adriaentje riskeert
meerdere malen een geseling wanneer zij na haar verbanning steeds weer te snel terugkeert
naar Schiedam.2'
De uitgesproken en uitgevoerde vonnissen zijn nauwkeurig gedocumenteerd in de zogenaam
de Schiedamse 'strafrollen'. In deze documenten is te lezen hoe vanaf het einde van Marye
Heynens leven veel zwaarder wordt gestraft. Regelmatig spreken de rechters de doodstraf uit
voor 'gruwelijke misdaden' zoals toverij en sodomie (homoseksualiteit). De beruchte heksen
processen in Schiedam vinden plaats tussen 1556 en 1593. De term 'heks' is niet contempo
rain, uit de tijd zelf. In de zestiende-eeuwse Schiedamse strafrollen staan alleen de woorden
149
De afbeelding links toont drie glissen. De lijdensweg
van Liduina begint wanneer zij tijdens het schaat
sen op het ijs valt. Hierdoor breekt ze een rib. De
'moderne 'schaatsen met ijzers zijn dan nog niet uit
gevonden. In het middeleeuwse Schiedam binden de
mensen glissen onder de schoenen. Dit zijn botten
van paarden en runderen, die aan de bovenzijde
zijn afgeplat. Hierdoor kan je erop staan. De
Schiedammers gebruiken deze glissen tot
ongeveer 1700. Liduina gleed dus meer
over het ijs dan dat ze echt schaatste.
1Ach lieve tijd, Schiedam, blz. 105 en 106.
2) Idem, blz. 109.
