Uit de branderij kwam moutwijn als product en met deze moutwijn maakte men jenever. De
moutwijn werd nogmaals gedistilleerd en er werden kruiden aan toegevoegd. Zo ontstond oude
jenever. Jonge jenever werd met spiritus vervaardigd.3'
De branderij had drie producten: moutwijn, gist en spoeling. Het gist werd met name voor
de export gebruikt. Het was echter aan bederf onderhevig. De spoeling - het afval - werd
als veevoeder gebruikt. Het rundvee werd er mee gevoed en vervolgens geëxporteerd naar
Engeland. Het spreekt dus voor zich dat
Schiedam aardig wat kon verdienen aan de
brandersindustrie.
Zo op het eerste gezicht leek het dus allemaal
even florissant. Met de economie ging het
goed. Toch was Schiedam een echte grauwe
industriestad. Dat blijkt wel uit publicaties
over het 'uiterlijk'van Schiedam.Wanneer
men de stad in deze jaren bezocht, zag men
haar voor zich liggen: zwart geblakerd en
berookt, droef somber als een oude
fabrieksstad... Een grijze rookdamp hangt
er boven en wat lager klutsen honderden
molenwieken wittige walmen in dolle
warreling dooreen."4)
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er
door Mr. F. Bordewijkonderhet pseudoniem
Emile Mandeau de novelle Verbrande
Ervengepubliceerd. Het boekje handelt
over Schiedam. Men kon een onderscheid
maken tussen brandersbuurten en de rest
van de stad. Veel branderijen rond de
Westerhaven en de Noordvest. Vooral tussen
Affiche ca. 1902-1918. "Drankbestrijding: a ,r
de Schie, Noordvest, Ketelstraat en Dam
Nederlandsch Comité voor Plaatselijke Keuze
Albert Hahn (1877-1918). Te zien is hoe de spuit- vond men de huisJes van de leiders in
wagen van de Plaatselijke Keuze als enige de brand de branderijen die men vaak met de naam
effectief kan bestrijden. 'keukensaanduidde. "5)
Deze buurten vormden 'Zwart Schiedam', het stadsgedeelte, waar altijd de damp van
branderijen laag boven de huizen hing en waar het overal wat wee geurde naar graanbeslag. De
straten waren warm, omdat het hete afvalwater van de branderijen door buizen, die onder het
wegdek lagen, naar de grachten en slootjes werd gevoerd, zodat deze zelfs in strenge winter
niet dichtvroren.
Het is bijna poëtisch om te lezen hoe Schiedam er op dat moment uitzag. Tegenwoordig inspireert
dit gegeven nog menigeen. Een aantal jaren geleden maakten The Amazing Stroopwafels nog
een regionale hit met het lied 'Zwart Nazareth'.
Na 1883 daalt het aantal branderijen in Schiedam schrikbarend. Deze afname is te wijten aan
de kwetsbaarheid van de industrie. Er is namelijk een grote wereldmarkt en bovendien vindt
er een stijging plaats van de accijns op gedistilleerd. Maar dat is niet de enige reden voor de
daling. Ook de gistprijzen dalen aanzienlijk. Tegelijkertijd vindt er een landbouwcrisis plaats en
42
Scyedam jrg. 35 no. 2
