EIND ACHTTIENDE-EEUWSE SCHIEDAMSE PORTRETTEN
Dirk-Jan List
In de collectie van het Stedelijk Museum
Schiedam bevindt zich een tiental inte
ressante portretten van de lokale Bon
Ton, uitgevoerd in pastelpotlood. Burge
meesters, familieleden en rijken midden
standers laten zich gedurende het laatste
kwart van de achttiende eeuw graag van
hun beste kant zien. In deze tijd floreert
Schiedam dankzij de jeneverindustrie en
vindt de tweede fase (1770-1803) in de
bouw van de moutmolens plaats.
De hechte groep portretten is gemaakt
door twee kunstenaars: P.F. de la Croix
en H.J.A. Baur. Beide kunstenaars wer
ken in het snelle medium pastel, waarbij
heel gedetailleerd kan worden gewerkt.
Graag wil ik hier meer uitgebreid stil
staan bij de vier vrouwenportretten.
Cornelia Antonetta den Beer (1773)
(een dochter van burgemeester Mr.
Martinus den Beer) en Hester Hen
rica de Greve (1776 - echtgenote
van burgemeester E.J. Penning) zijn
geportretteerd door P.F. de la Croix
en gekleed in een blauwe robe a la
Irancaise. Typerend voor dit model
zijn de diepe platte plooien in de twee
achterpanden. Deze - vanuit de rug
uitstaande en in een korte sleep uit
lopende - plooien zijn op beide por
tretten goed te zien. Het model van de
japon is erg traditioneel en meerdere
decennia in de mode gewest. Omdat
de vrouw zit is niet te zien of zij onder
haar rokken een panier (ovale, breed
op de heupen uitstaande hoepelrok)
draagt. De mouwen met geplooide
manchetten daarentegen zijn zeer
modem en typerend voor de na 1770
in de mode komende robe a la polo
naise.
De decolletés van de japonnen zijn
zedig bedekt met een witte halsdoek
en een zwarte fichu.
Dit staat in schril contrast tot de
zwaar gedecolleteerde toiletten uit
de Gallerie des Modes et Costumes
francais, een bijzondere reeks Franse
modeprenten. Het verschil is snel
verklaard. In de Brief van den heere
De Beaumont Coiffeur a la Mode,
aan het Neerlandsch Jufferschapuit
1769 kunnen we het volgende lezen.
Porte Madame de Cour une Pa
nier, la Femme de Burgeois aussi,
dekt een vrouw van rang een bloote
boezem avec un Mantaeu fourre de
koopmans vrouw volgt dit na, alleen
170
Hester Henrica de Greve, in 1776 getekend door P.F. de la
Croix. (Collectie Stedelijk Museum Schiedam)
Scyedam jrg. 35 no. 5
