enfin alles wat zo op het land te doen valt. 't Is flink
aanpakken, maar toch niet zo zwaar dan dat ik het
niet gemakkelijk vol kan houden. Bovendien geeft
dit buitenwerk weer extra eten.".2'
Liduina-schrijntje
Je kon met het werk ook wat verdienen en dat naar
huis sturen: "Het volgend jaar, zo over een maand of
twee, hoop ik wat geld te kunnen oversturen. Je moet
namelijk weten, dat wij hier ook geld verdienen, ca
40 pfennig per dag en heb ik al een 60 Mark op mijn
konto staan. Een gedeelte moet op het konto blijven
staan, de rest kun je naar huis sturen. Ik zou graag
hebben, dat je dit geld bewaarde om hier later het
Liduina schrijntje van te laten maken. Tenzij jij een
beter doel hiervoor weet, lijkt mij dit het mooiste
waaraan wij dit geld kunnen besteden.".3'
's Zondags was er een mis. Die was voor Marius erg
belangrijk, hij heeft het er veel over in zijn brieven,
zoals in een brief die hij op 23 april 1944 vanuit
Rheinbach aan zijn vrouw schreef: "M'n liefste!
Vandaag de feestdag van de H. Liduina. Vanmorgen,
onder de H. Mis te communie geweest en nog eens
extra voor jullie gebeden, vanzelfsprekend zijn je
gedachten op een dergelijke dag nog meer als anders
bij thuis.".
Men sliep eerst met 3 man op een cel. "Ook onder
elkaar weten wij wel wat ervan te maken valt; mijn
beide celgenoten zijn wat dit betreft bijzonder pret
tige mensen. De één, waarmee ik al drie maanden
samenwoon, is Gerard van Duinen, een Amster
dammer. Het is iemand van mijn leeftijd, een
eenvoudige kerel, maar toch uitstekend ontwikkeld,
muzikaal en altijd vrolijk en opgeruimd. Hij werkt
hier nogal eens bij particulieren en doet daar nogal
eens een extraatje op, een stuk taart, wittebrood,
stroop, maar nooit zal hij nalaten van zijn extraatjes
wat voor ons mee te brengen. Hij is echt wat je noemt
een goede kameraad. En dat is iets wat je vooral hier
leert, dat het belangrijker is hoe iemand van binnen
is dan welke plaats hij inneemt op de maatschap
pelijke ladder.".4'
Dagritme en gevangenisleven
Het dagritme, in de woorden van Marius zelf, loopt
hoofdzakelijk langs de lijnen van momenten dat er
gegeten werd, misschien om de harde werkelijk
heid van het gevangenisleven en het harde werk
in zijn brieven wat te verbloemen en beslist om de
censuur geen kans te geven, om passages onlees
baar te schrappen: "Je vroeg nog naar de daginde
ling: kwart voor zes opstaan, wassen, aankleden en
ontbijt met twee sneden brood en koffie. Om kwart
Interieur van de kapel in Rheinbach. Franca Geerdes: "Als
kleinkinderen zijn we in de kapel geweest die destijds
gebruikt werd en hebben zijn aanwezigheid gevoeld.",
(foto: collectie auteurs)
Begraafplaats met herdenkingsmonument nabij het
AuGenlager Hecht, (foto: Panoramio)
2) Briefvan 3juli 1943.
3) Briefvan 25 december 1943.
54
4) Briefvan 25 december 1943.
Scyedam jaargang 39 nr. 2
