panden van de jassen worden langs de onderzijde
verstevigd met een stijve tussenvoering van paarden
haar, zodat zij wijd uitstaan.
Vereenvoudiging van de mode
Omstreeks 1770 worden de kleding van de vrouw en
het silhouet eenvoudiger. De volgende japontypen
ontstaan achtereenvolgens: robe a l'Anglaise (accent
op het zitvlak), Levite (eenvoudige losse japon), robe
a la Polonaise (rok in drie doffen opgenomen), Redin
gote (jasvorm met knopen middenvoor) en de robe
en Chemise (geïnspireerd op het hemd). Ook wordt
de kleding burgerlijker: de grote muts, de volumi
neuze halsdoek of fichu en het praktische schortje
bewerkstelligen een bevallige S-lijn. Het rijglijfwordt
vervangen door het slappere corset, en de panier door
een kussen op het zitvlak: Cul de Paris. Wanneer
de modieuze vrouw een robe en Chemise draagt
lijkt het alsof zij in haar onderkleding - lees hemd
staat. Zeer choquerend voor de oudere mensen in
die tijd. Ook de kleding van de man wordt in deze
tijd eenvoudiger: het silhouet wordt sluiker, het vest
korter en de decoratie ingetogener.
Empire stijl
Dankzij de Franse Revolutie komt er een einde aan dit
uiterlijk vertoon. De incroyables en modieuze merveil-
leuses besteden veel tijd aan hun overdreven kleding
die is geïnspireerd op de kleding uit de tijd van de oude
Grieken en Romeinen. In de vrouwenkleding wordt
een zekere mate van naaktheid gesuggereerd. Onder
kleding wordt beperkt tot het absolutie minimum.
Het gebrek aan losse (onder-)zakken bewerkstelligt
de mode van de handtas of ridicule. Het silhouet
wordt extreem smal en de kleur wit overheerst. En de
strakke lange broeken van de man lijken meer op een
moderne legging dan een pantalon. Onder Napoleon
stabiliseert de mode zich tot draagbare kleding zonder
extreme overdrijvingen.
Kinderkleding
Aan het einde van de achttiende eeuw laten de rijke
Schiedammers zich vereeuwigen op pasteltekeningen,
danwel portretten van bekende kunstenaars zoals
H.J.A. Baur, P.F. de la Croix en R. Jelgerhuis. In de
collectie van het Stedelijk Museum Schiedam worden
zeer fraaie exemplaren bewaard. Deze portretten
werden snel gemaakt en moeten relatief goedkoop
zijn geweest. Wel zijn zij moeilijk te conserveren.
Wanneer je met je hand over de tekening wrijft, veeg
je het kleurpigment er zo vanaf. Gelukkig werden
al in de achttiende eeuw de geliefde pastelportretten
achter glas ingelijst.
De bijzondere kinderportretten uit de familie Pichot,
in 1775 getekend door P.F. de la Croix, laten zien dat
de rijke Schiedammers extreem 'fashion minded'
waren. Op de kinderportretten is bovendien een
uniek moment vastgelegd, in het Engels 'breeching'
genoemd. Dit is het feestelijke moment waarop een
jongetje van drie a vier jaar overgaat van het dragen
van een rokje naar de eerste (knie)broek, want de
moeder heeft op haar portret - getekend in hetzelfde
jaar - een van haar kinderen op schoot. Aangezien
de twee jongste kinderen jongetjes zijn is het geslacht
van het kind in een eenvoudig wit jurkje duidelijk.
Welke twee van de broers is afgebeeld is helaas niet
bekend. Aannemelijk is toch het jongste kind.
(Fotografie: RKÖ Den Haag)
NASCHRIFT: de voorwerpen op de foto's komen uit de
collectie van het Stedelijk Museum Schiedam en zijn
- met nog heel veel andere unieke objecten - tot en
met 21 september a.s. gratis te bezichtigen in de Grote
of Sint Janskerk van Schiedam.
Scyedam jaargang 39 nr. 3
87