Spieringen in het groen
de hofstad Spieringhoek in de achttiende eeuw
Het is altijd boeiend om op de kaart
van Rutger van Bol'es uit 1 770 de toen
al dichtbebouwde stad Schiedam te
aanschouwen. Slechts langs de ran
den, achter enkele huizen langs de Ha
vens en natuurlijk rond de Plantage,
waren grote tuinen aanwezig, soms
met een fraai symmetrische formele
aanleg. Langs de Plantage waren nog
lang niet bij alle tuinen grote huizen
verrezen: de eigenaren waren content
met een kleine koepel, waarin de fami
lie zich tijdens de zomermaanden kon
terugtrekken.
Binnen het huidige Schiedamse grondgebied was
er maar één echte buitenplaats, die in aanleg kon
concurreren met de grote buitenplaatsen van de
provincie: Spieringshoek ligt op de kaart van Van
Bol'es welhaast als een eiland in een groot veenwei-
degebied. Het al lang verdwenen huis had in de eerste
helft van de achttiende eeuw een zeer fraai aange
legde tuin. Van deze aanleg weten we relatief veel,
dankzij enkele tekeningen van Cornelis Pronk. Hij is
vooral bekend van zijn zeer gedetailleerde topografi
sche gezichten van steden en buitenplaatsen. Pronks
gewassen tekeningen van Spieringshoek geven, door
de verschillende standpunten die hij inneemt, het
beste beeld van de aanleg rond 1720-1740.11
De informatie uit Pronks tekeningen kan worden
aangevuld met een beeld van het huis en tuin op
de achtergrond van twee portretten door Nicolaas
Verkolje van twee leden van de familie Spiering,
die het huis na 1694 in bezit had gekregen. Deze
Geert Medema
portretten geven vooral informatie over het huis,
hoewel ook delen van de tuin staan afgebeeld.2'
Familie Spiering op Spieringshoek
De naams Spieringshoek is in het geheel niet afgeleid
van de familienaam van de Delftse familie Spiering.
De naam stamt waarschijnlijk al uit de dertiende of
veertiende eeuw, toen Spiering een vrij veel voor
komende mannelijke voornaam was. Het goed was
een leen van de graven van Wassenaar en rond 1400
bebouwd met een versterkt huis. Dit kasteel wordt
bij oorlogshandelingen tijdens de Opstand tegen
r Jiibi
de Spaanse landheer op enig moment met de grond
gelijk gemaakt. Het goed wisselt door vererving en
verkoop van eigenaar tot het op 8 mei 1694 op een
openbare veilig wordt gekocht door Cornelis Spie-
11 De tekeningen behoren tot de collectie van het Rijksprentenka
binet. De exacte datering van de tekeningen is niet bekend. Pronk
werkte tot zijn dood in 1759. De datum is eerder is afgeleid uit de
sterfdata van de eigenaar en de belangrijkste gebruikers van de
buitenplaats, die vqor de aanleg verantwoordelijk waren en deze
ook in tekening vast zullen hebben willen leggen.
Spieringshoek op de kaart van het Hoogheemraad
schap van Schieland door Floris Balthasar, 1611.
(www.watwaswaar.nl Op de kaart is duidelijk te
zien dat een relatief bescheiden huis in de as van
het 'Spierinckslaentje' staat.
2) Beide portretten van de hand van Nicolaas Verkolje zijn
aanwezig in cfe collectie van het Frans Hals Museum in Haarlem
76
Scyedam jaargang 39 nr. 3