Dick van Wassenaar
Tijdens de Jaarmarkt Scyedam van 13
oktober 2012 bestond er voor de lief
hebber de gelegenheid om op de hek-
senwaag bij de Waag bij de Grote Kerk
of St. Janskerk vast te stellen of diege
ne die zich liet wegen wel of niet een
heks was. Voor de meeste deelnemers
zal de negatieve uitkomst daarvan niet
onverwacht zijn geweest, in vroegere
tijden kon dat echter ook anders zijn
en was dat soms dodelijk. Ook in Schie
dam zijn er lang geleden enkele hek
senincidenten geweest en een enkele
ervan zijn zelfs uitvoerig beschreven.
Over Marye Heynen, de oudst bekende
heks uit Schiedam is in dit magazine
al eens geschreven'', met wat aanvul
lingen uit bestaande bronnen echter
hierbij nogmaals een bijdrage over
heksenincidenten in Schiedam, zonder
overigens te pretenderen daarin com
pleet te zijn.
van Hammurabi (uit Mesopo- V
i i W 1
tamië), daterend uit 1785 voor
Christus is een van de vroegst
bekende wetboeken en bevat voor-
schriften die aangeven hoe moet J
worden opgetreden tegen magi- L -««
sche praktijken, en ook in de jjtffl
Bijbel is er een passage over de
veroordeling van hekserij bekend W
(Exodus 22:18). De heksenvervolging heeft
tussen circa 1450 en 1750 grote delen van Europa in
zijn greep gehad en vele tienduizenden slachtoffers
geëist waaronder ongeveer 80% vrouwen. De meeste
van de vrouwen waren oud, arm, alleenstaand
en machteloos. Veel van deze heksen bekenden
alle beschuldigingen omdat ze gemarteld werden,
waarbij echter velen ook stierven. Als ze zich na de
bekentenis alsnog bekeerden, werden ze gewurgd
voordat ze verbrand werden en zouden ze nog in de
hemel kunnen komen. In heel Nederland zijn, voor
zover bekend, zeker 250 heksen verbrand. De eerste
heksenverbranding was rond 1500 in Gelderland.
De laatste heksenprocessen in Nederland waren
rond 1610 maar in andere landen in Europa gingen
ze soms nog door tot 1720.
Een definitie van een heks is niet eenduidig en alge
meen wordt in het volksgeloof gesteld dat een heks
iemand is, meestal een vrouw, die in contact treedt
met boze machten, waardoor deze in staat is mensen
en dieren te betoveren en hun schade te berokkenen,
soms ook hen te genezen. In de regel ligt in het
volksgeloof de nadruk op het kwaadaardig
4 handelen van de heks. Andere vermeende
i "JQ activiteiten zijn het kunnen doen van
pN. voorspellingen; het bezitten
van magische krachten; de
pT mogelijkheid om zich in een
yVIL j dier of een ander levend wezen te
ViV Jb veranderen en de mogelijkheid om
A zich snel te verplaatsen. Het geloof
in heksen is eeuwen oud, de Code
Heksen en hekserij in Schiedam
Gedetailleerde informatie over de allervroegste
meldingen van hekserij in Schiedam ontbreekt
veelal, een enkele is wel bekend. Zo werd in 1503 de
Schiedamse Elizabeth Wouters door drie vrouwen
beschuldigd dat zij een ervan, Katryn Dircksdr.
'quade gegeven heeft op haire bruytstoel'. Volgens
een ander hadden de vrouwen ook gezegd 'datter
eenen valschen ring geweest was'. Hoewel onduide
lijk blijft wat er precies gespeeld heeft meenden de
vrouwen die de beschuldigingen hadden geuit, dat
de bruidssluier van Katryn was betoverd, evenals de
"TIVt^ryi •Heyraeni'pdgriswFg vg» fél
2008 -5 I34C/S;, o ;48.fg$I
Scyedam jaargang 39 nr. 4
