I> 1
Friese plaques
IBP Br
in
Suzanne Klüver
In het Stedelijk Museum Schiedam
wordt hard gewerkt aan de ontslui
ting van de diverse objecten. Zo wordt
de collectie keramiek onderzocht op
het gebied van origine en haar rol in
de Schiedamse geschiedenis. Suzanne
Klüver'1 bespreekt in dit artikel twee
zogenaamde 'plaques' van Fries aarde
werk.
De plaque is een plaat die wordt gebruikt als wand
versiering. Vaak wordt een dergelijk object gebruikt
als herinnering aan een gebeurtenis. Een plaque
kan gemaakt zijn van verschillende materialen
zoals brons, zilver en keramiek. Vanaf de acht
tiende eeuw worden er plaques geproduceerd door
plateel- en majolicafabrieken in onder andere Delft
en Makkum. De oudst bekende plaat die gemaakt is
in Makkum dateert uit 1753.2'
In het Stedelijk Museum Schiedam bevinden zich
verschillende soorten 'herinneringskeramiek' met
Schiedamse onderwerpen. Op de pagina hiernaast
is een plaque te zien in de vorm van een cartouche
die bestaat uit twee c-voluten.3' Op de plaat staat
het Huis te Mathenesse, ook wel Huis te Riviere
genoemd, geschilderd met daaronder de benaming.
Ook staat er een jaartal: 1560. Op de andere plaque
is hetzelfde gebouw afgebeeld, alleen 279 jaar later
als ruïne. Op de achterkant van beide plaques is een
merk van twee gekruiste T's te zien, te herkennen
als dat van de gebroeders Tichelaar in Makkum. Dit
fabrieksmerk is te dateren rond 1890, maar op de
plaque met de ruïne is onder het merk ook het jaartal
1909 te zien. Soms werd er ook een signatuur van
de schilder aan toegevoegd. Tegenwoordig maakt de
aardewerkfabriek van Tichelaar alleen nog keramiek
gericht op architectuur, kunst en vormgeving en is
het bedrijf gestopt met de productie van ambachte
lijk aardewerk als tegels en plaques.
De gebroeders Tichelaar adverteerden zichzelf op
hun eigen briefhoofd, dat dateert uit 1900, als 'fabri
kanten van Delftsch aardewerk'.4' De term 'Delfts'
gaat niet over de productieplaats, maar wordt over
heel de wereld gebruikt als aanduiding voor objecten
van blauw-wit aardewerk.5' Het onderwerp betreft
lokale geschiedenis, iets dat vanuit commercieel
oogpunt niet interessant is om in de standaard
productie van een Friese fabriek op te nemen.
Deze plaques zijn daarom hoogstwaarschijnlijk in
opdracht gemaakt. Helaas is tot nu toe onbekend
wie deze opdracht heeft gegeven en waarom ze zijn
gemaakt in 1909. In de volgende paragraaf wordt
wel ingegaan op het vermoedelijke voorbeeldmate
riaal van de set plaques.
Interessant is dat de plaques samen de ontwikkeling
van het Huis te Riviere laten zien. De toeschouwer
wordt geconfronteerd met de geschiedenis van dit
1) Suzanne Klüver is kunsthistoricus en werkzaam als junior
conservator Blauw bij Museum Prinsenhof in Delft. Daarnaast is zij
vrijwilliger bij het Stedelijk Museum Schiedam en onderzoeker op
het gebied van Aziatische keramiek, www.suzannekluver.nl
2) Tichelaar 2004, p. 38
3) Een voluut is de kruisvormige of spiraalvormige versiering op
de bekroning (voluut) van een Ionische zuil of Korinthische zuil.
Kapitelen met een dergelijke vorm worden voluutkapiteel of krul-
kapiteel genoemd. In de Renaissance en de Barok werd het ook
wel als decoratie op de hoeken van topgevels gebruikt.
4) Tichelaar 2004, p. 17
5) Vergelijk dit met het woord 'Schiedam' dat wereldwijd gedu
rende lange tijd werd gebruikt om jenever aan te duiden.
64
Scyedam jaargang 40 nr. 2
