infectie of door weersomstandigheden stagneren
en zo kon bij leveranciers een tekort ontstaan om
hun klanten te bedienen. Bij grote hoeveelheden
moesten dan bedrijven van buiten Schiedam, tot in
België toe werden ingeschakeld. Dit ging allemaal
via een tussenpersoon, M.J. Melchers, die van zowel
de koper als de verkoper één cent per kg ontving.
Behalve als aan de NG&SF werd geleverd, daar
ging weieens wat mis, dan moest alleen de NG&SF
betalen! Melchers deed dit werk deed naast zijn
functie bij zijn familiebedrijf (Melchers 'Locomo
tief') vanaf 1898 tot 1934. In een periode waarin
de omzet die in 1906 nog 160.000 kg gist betrof,
sterk begon terug te lopen. Hij had ook vaste koop
klanten. De grootste was Van Elswijk uit Rotterdam
en toen de Delftse distillateur Vlek in 1916 stopte
met zelf branden, bleef deze een groot gisthandelaar
en kocht via Melchers gist.
Concentratie van gistfabrieken
In Schiedam zelf kwam de eerste grootschalige
moutwijn en gistfabriek tot stand: 'Hollandia',
opgericht in 1906 door ingenieur en brander J. Tak.
In het kapitaal participeerde J. de Kuyper, die zich
steeds meer toelegde op jenever stoken en steeds
minder zelf moutwijn maakte. Er zijn geen aanwij
zingen dat De Kuyper en andere grote Rotterdamse
branders/distillateurs zich sterk met gist maken
hebben ingelaten. Er waren meer grote distillateurs,
die om hun moutwijnleveranties zeker te stellen,
vaste contracten met branders afsloten. Of zelf een
branderij kochten. Hulskamp, Molijn Co. kocht
hier een branderij, waarbij toen ook de oude gistven-
nootschap Walraven, Beukers Co. hoorde. Vele
gistvennootschappen en gisthandels verdwenen of
werden overgenomen. Hollandia nam na verloop van
tijd de bestaande gisthandels van Ris en Dirkzwager
(merk: Ploeg) over. De grote Rotterdamse exportdis
tilleerderij Blankenheym Nolet (B&N) had ook
een branderij gekocht, maar verkocht deze weer, toen
in 1912 een grote industriële branderij werd opgericht
door Windhorst (de Adelaar). Dit bedrijf werd toen
de vaste moutwijnleverancier. In 1922 werd weer een
grote concentratie gerealiseerd: Hollandia nam Wind-
horst over en B&N werd mede-aandeelhouder van
Hollandia. Hollandia zelf nam toen ook deel in de
Rotterdamse gisthandelaar A. Blom, die in Schiedam
een branderij had gekocht en dus ook zelf gist maakte.
Maar de grootste verandering moest nog komen!
J. Tak, die regelmatig contact had met de NG&SF,
MOU 'WIJNFABRIEK HQL .AMOIA
Hollandia II, moutwijn-, gist- en spiritusfabriek. Fotograaf onbekend. (Gemeentearchief Schiedam. Beeldnummer
Scyedam jaargang 42 nr. 4
141
