'Den vriend van armen en beproefden...'
Francois HaverSchmidt in Schiedam
Marcel Teunissen
Dertig jaar was Francois HaverSchmidt
predikant in Schiedam. Een creatieve, mee
levende dominee-dichter, die een bijzon
dere band kreeg met onze stad. De West-
vestkerk mag zijn geesteskind genoemd
worden.
Als knaapje had hij Schiedam een keer vanuit de
trein gezien, op weg naar Rotterdam. "Wat is die
zwarte roetwolk in de verte, vader?" Als natuurlief
hebber pur sang stuitte het grauw van Zwart Naza
reth de dichtende predikant Francois HaverSchmidt
(1835-1894) tegen de borst, maar in 1864 was er
voldoende aanleiding voor een verhuizing vanuit
Den Helder. Hij werd daar als jonge predikant op
handen gedragen, maar hij kon in Schiedam het
dubbele gaan verdienen. Dat was aantrekkelijk want
zijn vrouw Coos Osti was hoogzwanger van Margot,
kort na aankomst in Schiedam de eerstgeborene.
Bovendien werd de grond in Noord-Holland wat
heet onder de voeten. Het zogenaamde Oera Linda-
boek (een manuscript in pseudorunenschrift) was
ontmaskerd als vervalsing. Dit had reputaties op
losse schroeven gezet en geleid tot de zelfdoding van
de oud-leraar geschiedenis van het gymnasium in
Leeuwarden, waar HaverSchmidt naar school was
gegaan. Hoewel hij zijn betrokkenheid altijd heeft
ontkend, is nagenoeg zeker dat HaverSchmidt een
van de auteurs was. Hij hield van maskerades en
mysteries. De in de Leidse studententijd bedachte
dichter Piet Paaltjens was dan ook meer dan een
pseudoniem. Het was volgens Neerlandici een hete
roniem, waarbij slechts enkelen in 1864 wisten dat
HaverSchmidt en de tragisch-komische dichter één
en dezelfde figuur waren.
Roetkorst
Op voorspraak van een studievriend die als predi
kant werd beroepen in Amsterdam, Frederik Pante-
koek, kon HaverSchmidt hem opvolgen als tweede
vrijzinnig hervormd predikant in Schiedam. Ze
werden de modernen genoemd en waren enkele
decennia zeer populair. De belangrijkste these van
de vrijzinnig hervormden was dat geloof en weten
schap elkaar niet uitsloten, maar juist complemen
tair moesten zijn.
HaverSchmidt leefde drie decennia in Schiedam,
iets langer dan de helft van zijn leven. Tot 1877
woonde hij in de Nieuwstraat 28, op steenworp
afstand van de Grote kerk waar hij tot 1870 eens
Ongedateerd portret van Francois HaverSchmidt,
gemaakt door fotostudio G.A. Mögele Co te
Schiedam
40
Scyedam jaargang 45 nr. 2
