m
protestantisme. De commissie die hem voorgedragen
had, meende dan ook dat zij uitmuntend geslaagd
was in haar zoeken naar een voorganger die jong was,
die belangstelling had voor het werk onder de jeugd
en die een voorname plaats innam in het vrijzinnig
leven. Geboren in 1907 in het Groningse Marum
als zoon van een vrijzinnig hervormde predikant,
studeerde hij theologie in Leiden alsook enige tijd in
Marburg en Heidelberg om in 1933 op een theolo
gisch proefschrift te promoveren. Vanaf 1932 was hij
predikant voor de vrijzinnig-hervormden in Velsen-
IJmuiden Oost. Hij was iemand met een grote werk
kracht: naast zijn werk in Velsen-IJmuiden en voor
het I.V.V.C., was hij actief in het landelijk vrijzinnig
jeugdwerk, verzorgde hij lezingen voor de V.P.R.O.
(Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep), was hij een
vruchtbaar publicist en voorzitter van de Nederlandse
Beweging voor Eenheid door Democratie (EDD).
EDD werd opgericht op 27 juni 1935 uit veront
rusting over de verrassende verkiezingswinst van de
NSB bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten: 8
procent van de stemmen (in Schiedam 6 procent). Een
voor die tijd politieke aardverschuiving. Opgericht in
1931 groeide zij uit tot een partij met vijftigduizend
leden. Het nationaalsocialisme leek ook in Nederland
voet aan de grond te krijgen. Faber had tijdens zijn
studietijd in Duitsland, toen Hitier nog niet aan de
macht was, al kennis gemaakt met de propaganda van
de Nazi's, maar die had toen op hem nog geen diepe
indruk gemaakt. Hij was de ontwikkelingen echter
blijven volgen en zag de terroriserende macht van
het regime en de vernietiging van de zwakke Duitse
democratie. Hij werd dan ook geraakt toen hij na
de genoemde verkiezingen een ingezonden stuk in
het Algemeen Handelsblad van 21 april 1935 zag dat
opriep 'om tegen de oprukkende horden zich teweer
te stellen in een hecht geheel onpolitiek verband.' Hij
schreef een brief waarin hij aangaf dat hij belangstel
ling had om mee te doen aan een eventuele actie. Er
kwam een bijeenkomst met adhesiebetuigers, wat
leidde tot de oprichting van EDD op 27 juni 1935.
Doel was om als een niet partijpolitiek gebonden
beweging een volksbeweging op gang te brengen
voor handhaving van de in de grondwet verankerde
democratische regeringsvorm, burgerlijke vrijheden
en rechtsstaat, versterking van vrijheid en recht onder
het Nederlandse volk en versterking van een op de
vaderlandse traditie voortbouwend moreel bewust
zijn. Faber werd tot voorzitter gekozen. Zelf was
hij lid van de Vrijzinnig Democratische Bond, een
kleine sociaal-liberale partij die in 1946 samen met
de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) en
enige andere groeperingen in 1946 opging in de Partij
van de Arbeid. Partijpolitiek heeft hij zich echter niet
geprofileerd.
Propaganda
De doelstellingen van EDD impliceerden een bestrij
ding van iedere dictatuur, zowel van het nationaal
socialisme en het fascisme als het communisme. In de
concrete tijdsomstandigheden betekende dit dat EDD
zich in eerste instantie vooral tegen de NSB richtte,
maar nadrukkelijk wees zij ook het communisme
af. Zij wilde de bevolking mobiliseren en besefte
dat zij voor een deel dezelfde wapens als de NSB
moest gebruiken (uiteraard niet het geweld) zoals
pamfletten, affiches, beleggen van vergaderingen en
grote bijeenkomsten, brochures, kortom door propa
ganda. De beweging groeide snel: zij kreeg een eigen
propaganda-orgaan, een eigen bureau en het aantal
afdelingen nam toe. Faber trad in vele plaatsen als
Heije Faber. Fotoarchief: RD.
Scyedam jaargang 46 nr. I
5
