bleek dat mijn vader door de groep was benoemd tot
ere-gijzelaar omdat hij veel heeft betekend voor hen.
Hij zorgde voor voedselbonnen voor de gijzelaars
in St.Michielsgestel. Maar ook dat had hij nooit
verteld."
Herrengefangnis
St.Michielsgestel. Voor ons is het gewoon een plaats
in Noord-Brabant. Voor de Schiedamsche Sociëteit
De Vrijheid verwijst de naam naar de plek waar een
deel van de eerste leden ooit gegijzeld werd. Ook in
Haaren was een gijzelaarskamp. Schiedamse verzets
strijders werden in deze kampen van 1942 tot 1944
door de Duitse bezetters gevangengehouden. Bij
installatie van elk nieuw lid van de sociëteit wordt
nog steeds de ontstaansgeschiedenis gememoreerd.
Weliswaar schetst Hans van der Sloot in zijn verhaal
'De Geest van Gestel'1' een Voor die dagen ongekend
verlicht regiem' (enigszins spottend sprak de bezetter
van een 'Herrengefangnis'), maar de gijzelaars werden
daar wel vastgehouden met het oogmerk te worden
gefusilleerd door de Duitsers als vergelding voor even
tuele verzetsdaden door de Nederlandse bevolking.
Onder de gijzelaars bevonden zich niet de minsten,
onder wie Willem Schermerhorn die de eerste
minister-president zou worden na de Tweede
Wereldoorlog. En uit Schiedam de directeur van
gemeentewerken H.B.J. Aikema, drukker H.L.
Jonker-Roelants, jurist P. Sanders, directeur van
distilleerderij De Graauwe Hengst P. Mak en hoofd
inspecteur van politie W.H. Kloeseman. De Schie
dammers vormden relatief de grootste gemeenschap
in St.Michielsgestel en Haaren. De saamhorigheid
onder elkaar was groot.
Vlak na hun gevangenneming in 1942 riepen de
Schiedammers in Haaren een stichting in het leven
die activiteiten organiseerde om het leven draaglijk te
maken, zoals voordrachten, taalcursussen, teken- en
schilderlessen, maar ook heel praktisch om levens-
en genotmiddelen te kopen of te ruilen.
Nederland na de oorlog
Volgens historicus Hans van der Sloot is het zonne
klaar dat de gijzelaars zich tijdens hun gevangen
schap bezighielden met de vraag hoe het land er na
het beëindigen van de oorlog in politiek-, cultureel-
en maatschappelijk opzicht uit moest zien. Een voor
beeld daarvan noemt hij de plannen voor de stads
uitbreidingen die de gegijzelde directeur Aikema van
gemeentewerken vanuit St.Michielsgestel uitwerkte.
Een weergave van een aantal brieven is opgenomen
in het archief van de commissie voor Stadsontwik
keling en -uitbreiding. In het verhaal 'De Geest van
Gestel' citeert Hans van der Sloot uit de memoires
'In de ban van de tijd' (1981) van de latere burge
meester Roelfsema: 'dat Schiedam zich behelpen
moest met een uitbreidingsplan dat reeds stamde uit
1) Hans van der Sloot, De Geest van Gestel, Historisch Jaarboek
Schiedam 2019, Schiedam 2020, pp. 33-51.
Ger van Bergen Walraven is 38 jaar lid van de
sociëteit. Foto's Marco Spruit Bleeker.
Scyedam jaargang 46 nr. 4
