Stadskroniek, Han van der Horst
Troost-app
Nu onze horizon zo verkleind is en we min of meer
opgesloten zitten in onze eigen omgeving, neem ik
vaak mijn toevlucht tot YouTube. Veel mensen in
de hele wereld hebben opnames van hun dashcam
geüpload. Zo kun je uitgebreide taxiritten maken
door Montevideo, Manila of Calcutta.
Ik herinner me nog dat ik veertig jaar geleden voor
het eerst landde in een tropisch land. De automati
sche deuren van het vliegveld zoefden open. Het was
nacht maar een vochtige lucht met een temperatuur
van een graad of dertig sloeg me in het gezicht. Voor
mij strekte zich een plein uit vol felgekleurde busjes
met het front van een jeep en aan alle kanten voor
zien van knipperlichten in alle kleuren van de regen
boog. Jeepneys! Manila! Het was volkomen vreemd
en bizar. Toch voelde het als een soort thuiskomst.
Veel mensen hebben zo'n herinnering aan de eerste
ontmoeting met een verre en vreemde omgeving. Voor
het beste surrogaat ga ik in mijn eigen huiskamer naar
naar YouTube ('Short ride through Manila') en vraag
en vraag me af waar die motorfiets nu rijdt. Is dat de
EDSA, de Eduardo de los Santos Avenue? Bijna voel
ik de warmte weer in mijn gezicht blazen.
Een vergelijkbare sensatie krijg je na het downloaden
van de nieuwste app die het gemeentearchief heeft
uitgebracht: Schiedam 1598. Je stapt meer dan vier
eeuwen het verleden in en betreedt via een van de
poorten onze stad, maar dan met de look en feel van
die tijd: overal hangen netten en kom je lijnbanen
tegen. Je kunt zien dat Schiedam nooit een rijke stad is
geweest. Voor een plaats met 7000 inwoners heeft het
een bescheiden kerk en een even bescheiden stadhuis.
Hoe is zo'n technisch hoogstandje mogelijk? Het
verhaal is elders beter en preciezer verteld. De basis is
de kaart die Jacob de Gheyn (1565-1629) in opdracht
van het gemeentebestuur maakte. Hij was een alles-
kunner die desgewenst ook glas in loodramen, mini
aturen en tekeningen leverde. De Gheyn ging op
een hoog punt staan, in Schiedam zonder twijfel de
toren van de Grote Kerk, om zeer precieze tekeningen
te maken. Met behulp van voor die tijd moderne
wiskundige technieken kon hij dan de hele stad in
vogelvluchtperspectief weergeven.
Er bestaan technieken om het blikpunt van de
beschouwer te verplaatsen naar de grond, zodat het
net is of je huizen van voren bekijkt. Hans van der
Sloot heeft dat in de jaren zestig van de vorige eeuw
al met kleine stukjes van de kaart gedaan. Nu je een
computer aan het werk kunt zetten, is het mogelijk de
hele stad op die manier weer te geven zonder dat je
jaren aan het ploeteren bent. Dan loopt bij wijze van
spreken iemand met een webcam op zijn kop als een
soort boa door de stad van 1598 te patrouilleren.
Dat heeft het gemeentearchief laten doen. Het resul
taat is geweldig. Je maakt echt een tijdreis om bijvoor
beeld voor de Overschiese Poort uit te komen, waar
toen nog geen trekschuiten aanmeerden. Die zouden
Schiedam pas decennia later bereiken. Daarna
wandel je de Boterstraat in. Je bent natuurlijk geen
eind zestiende eeuwer. Je hebt corona aan je kop en
niet het feit dat die grote aartsvijand Philips II einde
lijk - ongetwijfeld door Gods hand - is gestorven en
in de hel gestort. De generaal die Prins Maurits met
zijn Staatse Leger zoveel te doen geeft, Francisco de
Mendoza, wens je evenmin een nare dood toe. En je
hebt in de herberg niet gehoord dat sommige Rotter
dammers, onder wie die rijkaard Van der Veken, op
het idee zijn gekomen een vloot via Vuurland naar
Indië te sturen. Ze zoeken participanten die willen
investeren. En wat die Mendoza betreft, hij stierf in
1623 op 87-jarige leeftijd, onvoorstelbaar oud voor
die dagen.
Je bent iemand uit de eenentwintigste eeuw die in een
stad van 1598 rondloopt. Er wordt wel eens gezegd:
het verleden is een ver en vreemd land. Nou, dat zie
je om je heen. 't Is misschien wel een wat rozig beeld,
als we onze scheidende museumdirecteur Deirdre
Carasso mogen geloven. Zij schreef destijds een
afstudeerscriptie waar zulke stadskaarten een grote
rol in speelden. De opdrachtgevers stadsbestuurders
- gebruikten ze als pr-materiaal. Dan moesten hun
straten en pleinen er wel een beetje knap bij liggen.
Maar niets van dit alles speelt bij zo'n wandeling door
je moderne hoofd. Je denkt aan de feestdagen die
anders zullen verlopen dan anders, als je het nog een
beetje positief wil zeggen. Toch geeft deze duik in het
Schiedamse verleden afleiding. Als die app nog niet
op je telefoon staat, aarzel dan niet. Hij biedt troost.
Anders was je toch niet juist op dit blad geabonneerd.^
Scyedam jaargang 46 nr. 4
123
