stadsbestuur over tot allerlei hygiënische maatregelen,
zoals de aanleg van drinkwaterleidingen, riolering en
het dempen van stilstaand water in de steden, bijvoor
beeld delen van grachten. Hoewel afval al eeuwenlang
tegen betaling werd weggehaald, richtte de stad een
gemeentereiniging op in 1898. Al deze maatregelen
hielpen natuurlijk een beetje, maar de arme Schie
dammers woonden nog steeds in bedompte, kleine
huisjes. Door eenzijdige voeding of zelfs ondervoe
ding bleven zij vatbaar voor besmettelijke ziektes.
Cholera
Ook bij cholera dacht men in eerste instantie aan
de kwalijke dampen. Cholera was bekend in India,
maar kwam pas in de negentiende eeuw naar West-
Europa. In 1832 werd in Scheveningen het eerste
geval ontdekt. Waarschijnlijk was de bacterie met
een vissersboot aan land gekomen. In 1848 werd
in Schiedam het eerste slachtoffer onderkend. Van
de 152 mensen die daarna cholera kregen, over
leden er 97. Ook bij volgende cholera-epidemieën
in Schiedam en in andere steden overleed grofweg
tweederde van de slachtoffers aan de ziekte. In juli
1849 verbood men zelfs de kermis in Kethel in
verband met de heersende cholera-epidemie.
Eigenlijk is cholera een infectieziekte die wordt
overgebracht door besmet water. Doordat de patiënt
last heeft van hevige diarree en braken, verliest
het lichaam veel vocht. Hierdoor kan de patiënt
uitdrogen, wat kan leiden tot de dood. Cholera
leidde er in Schiedam toe dat de Broersvest, die
was verworden tot een open riool, werd gedempt in
1869. Burgemeester Van Dijk van Mathenesse zei
hierover in 1868 de onreine dampen die dage
lijks uit de Broersvest opstijgen, zijn, zonder twijfel
ten hoogste nadeelig voor de gezondheid van hen,
die in de nabijheid wonen, maar allicht ook voor het
algemeen binnen onze geheele gemeente."
De gemeente probeerde de havens zo schoon moge
lijk te houden door ze te spuien. Ook reinigde ze
de riolen, goten en straten. Bij een volgende cholera-
uitbraak in 1876 legde men de relatie met het vieze
water in de Schiedamse havens. Men besloot om
zuiver drinkwater uit de Maas te halen. Dit water
werd door zuiverwater-mannen met schepen gehaald
op de Maas en tegen een geringe prijs verkocht aan
de bevolking.
Pokken
Een andere dodelijke besmettelijke ziekte is de
pokken. Vooral onder kinderen was tot in de acht
tiende eeuw het slachtofferaantal hoog. Wereldwijd
overleed één op de tien mensen aan deze ziekte.
Er waren jaarlijks zo'n 400.000 Europese pokken-
slachtoffers. Daarnaast leverde het ook nog een groot
aantal blinde mensen op. De mensen die pokken
hadden gehad, hielden er vaak een pokdalige huid
aan over. Tekenend is ook het grote aantal slachtof
fers onder de inheemse bevolking van Zuid-Amerika
na de komst van Columbus in 1492.
Jaar
Totaal
aantal
Jonger
dan 2
Tussen 2 en
10 jaar oud
Ouder
dan 10
vacci
naties
jaar
jaar
1868
532
223
306
3
1869
469
203
261
5
1870
497
191
304
2
1871
933
445
444
44
1872
254
141
110
3
Variolatie
Een manier om jezelf tegen pokken te beschermen,
was een sneetje in je huid maken en daar de pus van
een pokkenlijder met een gematigde variant van
pokken in te doen. Deze methode werd variolatie
genoemd en sinds het begin van de achttiende eeuw in
Engeland toegepast. Het werkte: je werd (een beetje)
ziek, maar was voor de rest van je leven beschermd
tegen het pokkenvirus. Maar het kon ook misgaan.
Als je toch de heftige vorm van pokken kreeg, kon
je hier alsnog aan sterven. Sinds de tweede helft van
de achttiende eeuw werd variolatie ook in Nederland
steeds vaker toegepast.
Edward Jenner, een plattelandsdokter in Engeland,
ontdekte dat de koepokken zijn gelieerd aan de
gevaarlijke pokken. Bij de koepokken krijgt de patiënt
Scyedam jaargang 47 nr. I
13
