41
i
91
Samen met de Poldervaart en de Babbersmolen
herinnert het stoomgemaal aan het belang van een
goede waterhuishouding voor dit gebied. De Stich
ting Schiedamse Molens zou graag de bezoekers van
de Babbersmolen doorverwijzen naar de restanten
van het gemaal, maar in de huidige staat valt er voor
de leek niet veel te zien.
Winkelman had een persoonlijke band met het
gemaal. Als jongen werkte hij er. Tot eind 19e eeuw
staat hij in bronnen vermeld als ‘stoker’. Aan het eind
van zijn carrière, zo’n twintig jaar later, had hij zich
zelfs opgewerkt tot directeur van de kaarsenfabriek.
Een indrukwekkende promotie. Wat opvalt is dat
het model twee keer twee schoepenraderen heeft,
terwijl het echte gemaal twee maal drie schoepenra
deren had. Volgens een krantenbericht uit 1904 was
dit om te voorkomen dat het model al te groot zou
worden. Een pragmatische aanpassing. Winkelman
werkte twee jaar lang in zijn vrije tijd aan het model,
vermoedelijk rond 1900. In 1904 verscheen het model
in de etalage van de recent geopende rijwielhandel
Sport Magazijn op de Hoogstraat. De zeventienjarige
zoon van Winkelman werkte en woonde daar. On
geveer een jaar later schonk Winkelman zijn creatie
aan het Stedelijk Museum Schiedam.
Wat het model zo charmant maakt zijn de vele
details. De klotsende golfjes, de handgeschilderde
voegen tussen de baksteentjes. Aan de wand hangen
gereedschap en reserveonderdelen en in een hoekje
staat een tafeltje met een krukje ernaast. Op tafel
een oliekan, poetsmateriaal en twee sleutels. Alsof
een jonge Hendrik Winkelman net de kamer uit is...
Het Gemeentearchief en het Stedelijk Museum Schiedam beheren
namens de gemeente duizenden documenten, foto’s en voorwerpen.
In deze rubriek vertellen ze het verhaal achter een object.
Deze keer: Stoomgemaal De Vijf Sluizen, Stedelijk Museum
Schiedam. Objectnummer: H-1332.
’W’ n het meest zuidelijke puntje van de Polder
vaart bij Vijfsluizen staan, verscholen tussen
het groen, de restanten van het voormalig
stoomgemaal Van der Goes. In 1864 trad dit
gemaal voor een eerste proefmaling in wer
king, in de jaren ’30 werd het in functie vervangen
door een kleiner dieselgemaal. Het Stedelijk Museum
Schiedam beheert een, naar verluidt bewegend,
schaalmodel van het gemaal. Het model werd ge
maakt door Hendrik Winkelman (1853-1916), voor
man bij de stearinekaarsen fabriek Apollo aan de
Voorhavenkade.
I
r
Afbeeldig 3 (boven)
Het model van stoomgemaal Van
der Goes met tweemaal twee
schoepenraderen. 2021, Stedelijk
Museum Schiedam.
Afbeeldig 4 (midden)
Het stoomgemaal Van der Goes
gezien vanuit het zuidwesten.
Rechts Volkstuinvereniging
Vijfsluizen. Ca. 1950, maker
onbekend.
Afbeeldig 5 (onder)
Foto van de machinekamer van
stoomgemaal Van der Goes.
1936-1937, Werkspoor N.V. Am
sterdam.
oo
’T
0
Z
0
a
CM
CM
bQ
4*:
tekst Merel van der Vaart
