LA HOLLANDE
REIZIGERS IN SCHIEDAM
-
94
vermeldt hij niet. Over de visvangst rept hij
niet meer; de stad is economisch inmid
dels aan de drank.
sicisme rond het midden van de zeven
tiende eeuw. Het huidige elegante torentje
halverwege op het dak ontbrak nog op dat
moment, dat dateert pas uit 1837.14
Heksenvervolging
Veel meer aandacht besteedt l’Honoré aan
de heksenvervolging, die in Schiedam in
1585 nog vijf bejaarde vrouwelijke slacht
offers eiste, alvorens de Hoge Raad in
1593 aan alle wrede straffen voor imagi
naire delicten een resoluut einde maakte.
L’Honoré prijst het tijdperk van gewetens
vrijheid dat daarmee in de Republiek was
aangebroken, en scherp met de situatie in
Spanje en Portugal contrasteerde, waar de
inquisitie onvermoeibaar met heksenver
brandingen voortging.15 Met deze lofzang
op de Nederlandse justitie gesticht kon de
lezer dan verder naar de volgende stad.
Keizerlijk bezoek
Een paar jaar later raakte niemand min
der dan Rooms-keizer Jozef II (1741-1790)
per abuis in Schiedam verzeild. Hij was,
voorzover bekend, de enige keizer die ooit
in Schiedam op bezoek is geweest. Exact
dertig jaar later, in 1811, had ook nog een
tweede langs moeten komen, Napoleon,
maar die kwam uiteindelijk niet, zodat het
stadsbestuur als ontvangstcomité met een
nodeloos versierde raadzaal bleef zitten.
Wie, weer ruim drie decennia later, wel
kwam, was de ‘eigen’ koning Willem II, in
1846, maar die speelde toch in een andere
monarchale competitie.16
De Habsburger was een zeer bereisd
ui
7?
‘Niets opmerkelijks7
De Franse journalist Samuel Franqois
l’Honoré (?-1794) kwam ongeveer tezelf
dertijd voorbij, in elk geval een paar jaar
voor 1779, toen zijn in brieven vervatte
aantekeningen in druk verschenen.11 Zijn
bericht is het langste sinds Guicciardini.
Komend van Delfshaven over de dijk langs
de Oude Maas, reisde hij na zijn bezoek
aan Schiedam door naar Vlaardingen.
L’Honoré begint zijn beschrijving met het
noemen van het inwonertal (inmiddels
achtduizend) en de vermelding dat ener
zijds de handel de laatste twee eeuwen
fors achteruit moet zijn gegaan, omdat het
aantal van honderd schepen in de ha
ven anno 1597 inmiddels bij lange na niet
meer wordt gehaald, maar dat anderzijds
inmiddels de distilleerderijen van jenever
en andere likeuren Schiedam tot een zeer
bloeiende stad maken: het zijn er inmid
dels 180, waarvan men de dikke rook al van
verre gewaar wordt. Zij heeft alle huizen
zwart gekleurd en de geur die daardoor in
de straten hangt is zeer onaangenaam.12
Te spreken komend op de bezienswaardig
heid van de stad voor toeristen, komt het
er feitelijk op neer dat die ontbreekt. Over
de bebouwing heet het kort: “Les edifices
de Schiedam n’ont rien de rémarquable”.
Van die in geen enkel opzicht opmerkelijke
gebouwen noemt hij er twee: het stadhuis
en de kerk, beide “baties dans l’ancien
gout gothique.”13 Van de nieuwe gebouwen
in moderne classicistische trant die in
de tweede helft van de achttiende eeuw
het aanzien van Schiedam fors verander
den wordt er dus geen enkele genoemd,
waarbij wel opgemerkt moet worden dat
de twee voornaamste - de Korenbeurs en
het St. Jacobsgasthuis - op dat moment
nog moesten worden gebouwd. Anders dan
Brereton anderhalve eeuw eerder, oordeelt
l’Honoré dus over de Grote Kerk negatief.
Wat het Stadhuis betreft heeft onze Franse
journalist toch niet goed gekeken: het
kubusvormige gebouwtje kan moeilijk als
gotisch betiteld worden. Na brand in 1606
herbouwd en in 1637 van zwierige topge
vels voorzien, is het eerder een charmant
voorbeeld van de Hollandse renaissance
die in westelijk Nederland de toon zette
voor de doorbraak van het strakkere clas-
LETTRES,
DES REMARQUES
O B S E R V A T I O NfS
Afbeelding 6 (rechts)
Samuel Francois
l’Honoré (7-1794),
de bladzijde waarin hij
Schiedam beschrijft
(“rien de rémarqua-
ble").
Bron: books.google.nl.
Afbeelding 5 (links)
Samuel Franqois
l’Honoré (7-1794), titel
pagina van zijn boek.
Bron: books.google.nl.
A U
D1X HUITIEME SIECLE.
OU NOÜVELLES
CONTENANT
ET DES
SUR
Let prhdpaUt VILLES,/-» RELIGION, A GODVER-
NEMENT, h COMMERCE A» NAVIGATION,
ht ARTS, hi SCIENCES, hl COUTUMES,
kt USAGES kt MOEURS A» HABITANS
DE CETTE PROVINCE.
LHitreIV.' Deitshavsk. sjr
de leurs Membres vers la Mère de l’Ami-
ralpour lai tétnoigncr la part quc l’on
prenoit a ce trifle evenement. Je Tvws
tien f resitrépondit cette bonne fem
me, qai malgré I’eievation de fon Fik,
avoit confervé la ftmpHcité&la bonhom-
saie de fon étatje J'owk bien prédit,
Pierre piriroit un jour comme un mau-
■öiiis .^ornement.
SCHIEDAM.
De Drlpsba-oen je me rendis le long de
la cigue a Schiedam, neuvièm# vilie
en rang, idle contient 8ooo habitans.
l.e Commerce de cette vilie paroit être
diminuépuisque en i5517 Schiedam leute
fit lortir plus de cent Vaifleaux de fon Port.
A ujourd’hüi il o’en Hl pas de métnemats
les braflcries de Genievred’autres li
queurs fortes rendent cepeodanc cette
vilie trés florillante.
On y compte braflêries, dont
paifle fumée fed&nuvre de loin. Les mai-
fons font routes nuires de cette leinte,
l’odeur en eft fon désa rcable.
Les Edifices de Schiettent n’ont riea de
rémarquable
L’Hötel de Vilie, l’Kglife Hollan-
doifc font bancs dans 1‘anctca gout go-
Ihique,
Bé Mf-'-
