Charles
Jeurgens
97
Nu houdt Jeurgens zich met heel
andere dingen bezig. Hij is betrok
ken bij wat met een modern be
grip heet de dekolonisatie van de
geschiedenis. Dat begrip is voor
verschillende uitleggingen vatbaar
maar het komt erop neer dat niet
alleen de geschiedschrijving maar
ook de (westerse) bronnen over de
rest van de wereld nogal getekend
zijn door vooroordeel en een een
zijdige blik. Voorbeeld: het westen
heeft de rest van de wereld de
beschaving gebracht.
Het was in Schiedam al duidelijk
dat hij het ver zou brengen. Charles
Jeurgens was sterk geïnteresseerd
in milieuproblematiek en vervuilde
gronden. Hij maakte reclame voor
archieven als plekken waar je tijdig
informatie over chemische schade
aan de bodem kon vinden. Daar
lag immers vaak informatie over
welke bedrijven er op welke plek
ken waren gevestigd. Als je wo
ningbouw wilde plegen op een stuk
grond waar vroeger bijvoorbeeld
een loodwitfabriek had gestaan of
waar de schutterij anderhalve eeuw
met kruit en kogels had geoefend,
nou dan wist je het wel. Ik moest
ook aan Charles Jeurgens denken
toen de ombouw van het spoor naar
Hoek van Holland tot metro steeds
vertraging opliep, omdat men in de
grond veel te laat allerlei ongerech
tigheden aantrof. Had men maar
tijdig in de archieven gekeken! Dat
had wellicht miljoenen gescheeld.
Op een vergadering over beeld en
geschiedenis viel ineens de naam
Charles Jeurgens. Die kennen wij
Schiedammers nog wel. Hij was de
voorganger van Laurens Priester als
gemeentearchivaris van Schiedam.
Lang zetelde hij niet op die posi
tie want hij vertrok naar graziger
weiden. Inmiddels is Jeurgens
hoogleraar Archiefwetenschap aan
de Universiteit van Amsterdam.
Hij treedt nog op als adviseur van
het Nationaal Archief waar hij lang
heeft gewerkt.
In de wereld van de archieven woedt nu een discussie over de terminologie
die men moet gebruiken om ingangen aan te geven. Het zijn woorden die je
intikt om bronnen te ontdekken. Daar zijn nogal wat termen bij die vroeger
gangbaar waren maar tegenwoordig door delen van de bevolking als deni
grerend en beledigend worden ervaren. Het bekendste voorbeeld daarvan
is neger, dat door sommigen tegenwoordig zelfs wordt aangeduid als het
n-woord of gespeld als n..r. De vraag is of je zulke termen moet vervangen
door andere, die niet als belediging worden ervaren en of dit hoort bij de
dekolonisatie van de geschiedenis. Het schijnt dat de gemoederen in de
archiefwereld hoog oplopen. Tegenstanders spreken over geschiedvervalsing
en een ‘woke-terreur’. Voorstanders hebben het over racistische termen die
verwijderd moeten worden.
Het is jammer dat de gedachtenwisseling zul
ke ideologische vormen heeft aangenomen
en jouw eigen positie nu een lakmoesproef
is. Deug je of deug je niet? Ben je een wokie
of ben je dat niet? Volgens mij is het allemaal
een non-discussie. Iedereen moet zich op
de website van welk archief dan ook thuis
kunnen voelen. In dat licht is het een kwestie
van wellevendheid om beledigende termen te
vervangen door andere. Dat maakt de archie
ven niet minder toegankelijk. Iedereen die op
een website naar bronnen zoekt, vangt regel
matig bot omdat de gebruikte termen niets,
te weinig of de verkeerde dingen opleveren.
Dan probeer je het met andere woorden en
als je helemaal ten einde raad bent, vraagje
iemand van de staf om hulp. Zo werkte dat
altijd al. Er is geen enkele reden om aan te
nemen dat het anders zal worden als Charles
Jeurgens zijn karwei heeft afgemaakt. Het
komt volgens mij allemaal dik in orde. En je
hoeft het hele proces niet te verstoren met
ideologisch gekrakeel.
Ik hoorde wel iets anders dat mij niet beviel.
De gewraakte en vervallen termen blijven be
schikbaar voor het personeel van het Natio
naal Archief. Als dat klopt, is het een kwalijke
zaak. Er mag geen kaste van hogepriesters en
hogepriesteressen ontstaan met toegang tot
geheime woorden die voor het gewone volk
verborgen blijven.
H O R s
Han van der Horst
is historicus en
voorzitter van de
Historische Vereniging
Schiedam en van
het Comité Open
Monumentendagen
Schiedam.
CO
'rr
c
z
0
a
CM
CM
O
CM
bO
44=
