MOLEN „DE WALVISCH
een nieuwe generatie Schiedammers
gaat leven in huizen waar licht en
lucht overvloedig kunnen binnen
komen. Meer dan ooit is de aandacht
hierop gericht. In de binnenstad komen
brede wegen de nauwe stegen en stra
ten doorbreken, opdat ook hier de
stad een levende stad blijve, waarin
de schoonheid det eeuwen, die ons
werd overgelaten, ten volle blijft
spreken.
De positie van Schiedam in de on
middellijke nabijheid van het haven-
centrum Rotterdam, waarmee het zo
langzamerhand vergroeid scheen, zou
voor vele andere gemeenschappen het
einde van een zelfstandig bestaan
hebben betekend, ook zonder dat het
wellicht ooit tot een annexatie zou zijn
gekomen. Schiedam is aan de druk,
die ook haar eigen karakter bedreigde,
gelukkig ontkomen en momenteel kan
zeker worden gesproken van een in
steeds breder kring groeiende over
tuiging, dat het oude karakter van de
Schiedamsc gemeenschap, geschoeid
op de basis van deze tijd, bewaart dient
te blijven. Een grote stimulans voor
het culturele leven zal daarom zijn de
stichting van een eigen cultureel cen
trum, waarvoor de plannen door de
Schiedamsc Gemeenschap worden
voorbereid Wanneer dit in de nabije
toekomst zijn verwezenlijking heeft ge
vonden, zal Schiedam zich geheel met
ere kunnen scharen in de rij van
Nederlandse steden, die, voortbouwend
op een rijk verleden, bezig zijn als
werk- en woonstad te volgroeien.
H. V.
veilende nummec
Volgens een in 1945 gehouden enquête van het Economisch-Tcchnologisch Instituut
te Rotterdam telde Schiedam in totaal 202 bedrijven, waarin werkzaam waren 15247
personen. De bebouwde eigendommen van deze bedrijven besloegen een totale opper
vlakte van 337.792 m* en de oppervlakte van de onbebouwde terreinen bedroeg 1.099.899
m*. De verdeling van de verschillende industrieën was als volgt; de tussen haakjes
geplaatste cijfers zijn dezelfde van Rotterdam:
Metaalindustrie 39 bedrijven met 8424 werknemers (148; 17034)
Chemische industrie 16 313 (60; 2916)
Vocdings- en genotmiddelen 65 1508 (261; 11321)
Textiel en wasserijen 14 484 (164; 6251)
Leder en rubber 1 15 (5; 139)
Papier en graf. industrie 29 805 (220; 3424)
Bouwindustric (onvoll.) 10 606 (niet opgen.)
Houtverw. ind24 469 (94; 3073)
Glas en cement 4 2623 9; 552)
De hierboven vermelde cijfers geven een beeld, dat genomen naar de omstandigheden
waaronder deze enquête werd gehouden, zo zuiver mogelijk wil zijn. Volgens dezelfde
telling had in 1945 van de Schiedamse industrie 84 pCt. een primaire functie en was de
rest werkzaam als verzorgende industrie.
Welk een typisch silhouet moet onze
stad Schiedam in vroegere eeuwen hebben
geboden aan degenen die haar van buiten
naderden. Een fleurig en levendig beeld zal
het geweest zijn: al die molens met hun
lustig draaiende wieken op de stadsvesten
tastbaar symbool van de branders
industrie, die toenmaals de bloei van
Schiedam bepaalde.
Nog drie slechts zijn er van over: „De
Vrijheid" aan de Noordvest, „De Drie
Koornbloemcn", daar waar Wcstvest en
Vellcvcst bij het begin van de Vlaardingcr-
dijk samenkomen, en ,,Dc Walvisch" aan
de Wcstvest.
Laatstgenoemde molen eigendom van
de Vereniging „De Hollandschc Molen"
is op de titelpagina afgebeeld. Hij werd ge
bouwd in 1794. Voor de eerste maal werd
er over gesproken toen op 16 December
1793 Schiedam's vroede vaderen ter be
hartiging van stadszaken op het stadhuis
bijeen waren. Er was toen binnengekomen
een „request van een aantal koomwijn-
branders binnen deze stad, verzoekende om
aldaar vermelde redenen dat hun gepermit
teerd zou worden binnen deze stad een
nieuwe stecne windkoommolen te mogen
opbouwen". Enkele ambtelijke instanties
onderzochten de zaak en al heel gauw,
25 Februari 1794, werd de toestemming
verleend op de gebruikelijke voorwaarden,
waarvan een van de voornaamste deze was,
dat gezorgd moest worden voor een zo
danige bouw, dat de nieuwe molen niet
de wind in zijn wieken zou vangen van
de andere nabijgelegen molens voorwaar
geen overbodig voorschrift bij hun steeds
groeiend aantal. Zoals bij alle Schiedamse
brandersmolens waren de deelnemende
branders door een contract bewaard op
het gemeente-archief verbonden. Het
door de participanten-branders bijeen
gebrachte, in de molen geïnvesteerde kapi
taal was altijd verdeeld in 26 „portiën",
die voor overdracht vatbaar waren. Iedere
deelh-hhes--b-U. één of meer porties, al
naarmate zijn branderij een of meer ruw-
ketels had. Iedere contractant was ver
plicht het graan, nodig voor de ketel(s),
waarvoor hij aandeel had, op de molen te
laten malen.
Wanneer zal voor de eerste maal het
graan naar „De Walvisch" gebracht zijn
Wij weten het niet. In elk geval moet het
gïwccst zijn na 16 Juni 1794, toen blijkens
de aardige gcvclplaat de eerste steen van
de molen werd gelegd.
Dat deze molen voor Schiedam is be
houden, is voor een groot deel hieraan te
danken, dat de Vereniging „De Holland
schc Molen", in 1928 hem heeft gekocht
en zorg heeft gedragen voor restauratie,
waardoor hij als monument voor onze stad
bleef behouden.
zal u.m. In het teken staan van liet ATA-Jarlc
bestaan van Schiedam, welk gedenkwaardig
feit In de zomer van 19."»0 wordt gevierd en
waarvoor ..lie Schiedamse Oemeenscliap" In
samenwerking met liet gemeentebestuur groots
opgezette plannen heeft ontworpen. Tot nu toe
In dit alle» ..binnenskamers" gebleven, maar
met de voorbereiding In men thanN zover ge
vorderd. dat er In grote MJnen letN van verteld
kan worden. Nog enige weken geduld dus'
Aan de uitbreiding der ntad zal In het tweede
nummer verdere aandacht worden benteed;
voorlN aan de verkeerswegen naar en rond de
Ntad. In het bijzonder aan de plannen, die
daaromtrent bestaan. Velen zullen zich k|jv.
hebben afgevraagd wat er zich op het Marconi-
plein aan het voltrekken la. Ook daarover zal
het tweede nummer de nodige detalla bevatten.
Ken reportage over het werk onder de on
georganiseerde Jeugd, een mooi Initiatief,
dat reeda In het beginstadium gelukkige en
dankbare resultaten heeM laten zien. ontbreekt
evenmin. terw|JI z|J. die zich voor de historie
der stad Interesseren, tevreden gesteld zullen
r(Jn door een artikel over oude gevelstenen,
geschreven door de NtadNarrlilvarls, de heer
A. tan der PoeNt Clement.
Waarmee wU de sluier waarin dit nummer
gehuld Is. natuurlijk niet geheel oplichten!
