...At glas krijgt een voetje.... A .fruitschaal in wording.... ....het ronden van de schaal....
Aan die arbeid uit onze schooljaren
herinnerde bijna alles bij het begin
van de wandeling in de Leerdamse
glasfabriek, waar alleen gcperfection-
neerde installaties het mengen hadden
overgenomen. Onzichtbaar voor het
oog liet het zand met de toegevoegde
soda om het smeltpunt te laten
dalen zich smelten op een tempe
ratuur van 14 tot 1500 graden. In het
veen kijkt men niet op een turfje en
in de glasfabriek verwikt of verweegt
niemand wanneer ergens het gerinkel
van brekend glas opklinkt. Scherven
zijn er genoeg te vinden, zoveel zelfs,
dat het met wagentjes weer de ovens
wordt ingereden om eveneens te helpen
het smeltpunt te verlagen.
Glas als stroop wordt door de wer
kers aan de andere zijde van de cen
trale oven uit een bijna infernaalsc
gloed opgediept aan het uiteinde van
de blaaspijpen, die de klomp glas,
nauwelijks gerijpt tot de voorvorm,
laten zakken in een ijzeren of houten
vorm, waarin al blazende en draaiende
de gewilde vorm tot stand komt.
Als leek kan men versteld staan over
het gemak en de moed, waarmee de
glasmakers in Leerdam omgaan met
het tere product, waarvan zij de ge
boorte op hun naam hebben staan.
Het glasblazen is een oud beroep en
de traditie schaart zich dan ook bij
het werken met de vakmanschap in
het gelid. Elke beweging, voor het oog
van de bezoeker zo trefzeker hoe
veel malen zou de glasblazer deze met
de mensen rondom hem niet maken
per dag. Hoeveel maal zou dat niet
worden in een werkersleeftijd en hoe
veel glasblazers zou één en hetzelfde
geslacht achter elkaar al niet hebben
voortgebracht?
Zoals gezegd, de glasfabricage is een
gemechaniseerde industrie geworden,
waar de machine een groot deel van de
menselijke arbeid tot zich heeft ge
trokken. Maar zeldzaam zullen de
industriële centra van ons land zijn,
waar het mechanisch proces zozeer
afhankelijk is van het vakmanschap
van de enkeling, van de glasblazer,
wiens plaats bij het verdere transport
van het glazen product wordt inge
nomen door de graveur, de etser en
zandblazer, die de fraaie vorm onder
steunen met kunstzinnige versieringen.
Tussen zand, soda en kalk voor
de productie van kristal ook nog menie
en het eindproduct ligt een lange
weg, die van 1500 graden Celsius in
de oven via de glasblazer voert naar
de koeloven, die er de duurzaamheid
aan moet geven, langs de diamant en
de gasvlammen, welke op radicale
wijze voor onthoofding van de nog
dichte vorm zorgen, naar de kunste
naars voor de versiering, waarna ten
slotte de pakafdeling er haar (tactvolle)
zorgen aan besteedt. Het is een weg,
die naar de practijk van het werk is
gericht en dus de meest efficiënte mag
heten, even efficiënt trouwens als de
zakelijke vormgeving, waarmee de
Nederlandse glasindustrie zich de laat
ste jaren vooral een plaats van be
tekenis op de wereldmarkt heeft ver
worven.
Glas en Leerdam.het paneel dat de herinnering aan leed en hulp in oorlogstijd
vasthoudtwerd, hoe kon het ook anders, in Leerdam uit glas vervaardigd