'n K)K»iVEltKA4S»K Van Riebeeck
Hep door modeuv Schiedam
/I /JET een van angst verwrongen gelaat kromp Jan van Riebeeck op de Koemarkt
in elkaar. Van korte afstand suisde een geel monster op hem af, zonder slee
ijzers en door geen paard getrokken. In het glazen alcoofje voorin zag hij een man
zitten, de koetsier dus, al viel er geen ziveep te bekennen. In elkaar gedoken ivachtle
hij z'n lot af, maar nieuwsgierigheid bleek sterker nog dan vrees, tenslotte had hij
wel voor heter vuren gestaan. En zo zagen z'n gitzwarte ogen opeens, dat het mon
ster met een naamplaatje versierd teas, waarop in ietwat vreemde strakke letters
het woord „Schiedam" stond, terwijl daarboven duidelijk het cijfer 4 prijkte. Ver
baasd draaide hij met twee nattte vingers een puntje aan z'n smalle knevel.
Uit de buik van het monster kwam een diepe stem. „Schiedam en omstreken
werd er geroepen en piepend kwam het gevaarte tot stilstand, juist voor zijn voeten,
waaraan de laarzen met de fraaie bronzen gespen in de zon als spiegels glommen.
„Mot je die vent zien," riep een kwajongen, „die heb seker nog nooit een tram
gesien
Maar Van Riebeeck hoorde het nnuivelijks. In stille verbazing volgde hij de
mensenstroom die als een waterval uit het gele vehikel vloeide en toen de meesten
omzichtig de weg overstaken, liep hij achter hen aan, ivaarmee de vreemdste van al
zijn vreemde tochten een aanvang had genomen.
Bij een groot gebouw aan de over
kant, waaruit een gezoem als van
honderdduizend bijen opsteeg, stond
hij weer stil. Zwijgend keek hij de
brede weg af, vanwaar het monster
gekomen was. Dit moest de Koemarkt
zijn, dan lag ginds het dorp Delfs-
liaven, waar zijn collega Piet Heyn
geboren en getogen was.
Maar waar was dan de Schiedamse
stadspoort gebleven, met de sterke
ophaalbrug? En waarom kon hij de
fijne silhouetten van masten en stan
ders niet meer ontwaren, waarnaar
hij in z'n jonge jaren met zo'n harts
tocht uren had zitten kijken? Hij
schudde z'n donkere manen, als om
een boze nachtmerrie kwijt te raken.
Maar het beeld van vijf hoge smalle
pijpen, een vierkant huizenblok, een
stoere toren en een wirwar van hijs
kranen blééf. Abrupt draaide hij zich
om.
Als Delfshaven zozeer veranderd
was, dan hoefde hij zich ook niet meer
te verbazen over z'n eigen stad.
IVèg deurkloppers
Rustig nam hij het stadspanorama
in zich op. Hij moest wennen aan die
enge aaneengeslotenheid van huizen.
Weinig rust ging er van uit en kenne
lijk waren ze ook haastig gebouwd.
Fraaie geveltjes kon hij niet ontdek
ken, blinkend gepoetste deurkloppers
<cn knoppen al evenmin. Hij zag gevel
stenen noch gekleurde glazen, benge
lende uithangborden nóch balieklui-
vende burgers. Alles leek hem gejaagd,
lawaaiig, onvrij en onvriendelijk.
Maar toen hij er wat aan gewend
raakte, toen hij niet meer ineenkromp
bij elke fietsbel of autotoeter, merkte
dat die gele monsters om de vijf mi
nuten kwamen binnenstuiven en die
lage donkere wagens netjes langs en
voor elkaar heenlaveerden, toen moest
hij toegeven dat al die rechte huizen,
die gladde straten, die onopvallend
geklede burgers en die pijlsnelle ver
voermiddelen één samenhangend ge
heel vormden. Alleen begreep hij niet
hoe op deze Koemarkt met al z'n
helse drukte ooit vee verhandeld zou
kunnen worden, geen hoeder zou de
verschrikte dieren in toom houden.
IVater werd straat
Langzaam zette hij zich in beweging.
Ginds, fier uitstekend boven de lange,
lange rij van groezelige daken, zag
hij de fijne spits van de Sint Janskerk,
waar hij in 1649 met Maria de Quel-
lerie in het huwelijk getreden was.
Even wijlden zijn gedachten bij dat
onvergetelijke moment in zijn zee
mansleven, maar de etalages vol
wonderlijke artikelen leidden hem af.
Veel winkels waren hier en ze verkoch
ten fleurige kleurige snuisterijen. Hij
realiseerde zich eigenlijk niet eens,
dat op dezelfde plek voorheen water
had gestroomd, al las hij de naam
Broersvest met enige moeite van een
bordje. „Als ik zo doorloop", dacht hij,
„moet ik toch bij de Lange Kerkstraat
terechtkomen". Hij liep door en kwam
bij een kruispunt van vele straten.
Ha, daar aan de linkerkant rees op
eens de hele Sint Jan voor hem onhoog,
onveranderd en zo te zien geen jaar
ouder geworden. Maar dan moest dit
de Lange Kerkstraat zijn en waar was
dan in vredesnaam het water gebleven,
de gracht voor zijn ouderlijk huis,
waar hij als jonge knaap tweemaal in-
geduikeld was, zodat vader Van Rie
beeck hem hardhandig over de knie
gelegd had?! Trouwens, wat was er
geworden van al die andere grachten,
die Schiedam in zijn jeugd tot een
schier onneembare vesting hadden ge
maakt?
Langzaam wandelde hij langs de
huizen. Ze hadden allemaal een num
mer, wel gemakkelijk vond hij, vroe
ger kon je een uur zoeken naar de
woning van een stadgenoot, als je
er nooit eerder was geweest.
Hier woonde hij
Bij nummer 36 stond hij stil. Hier
had hij gewoond, zijn oriëntatiever
mogen had hem bij de schepelingen
grote faam bezorgd en hij kon het
niet mis hebben.' Maar wat was het
huis veranderd. Veranderd.... het
bleek een heel nieuwe woning te zijn.
Zonder de gezellige hoge stoep, zonder
de sierlijke klopper, zonder het glas-
in-lood, waar moeder Van Riebeeck
elke Vrijdag zo ijverig het stof afboen
de.
„NEVAS" las hij op het naambordje
naast de deur. „Nederlandse Ver
eniging voor de Adoptie van Schepen".
Enkele minuten aarzelde hij voor de
ingang. Als hij naar binnen stapte,
zou men hem misschien uitlachen,
want hij had heel goed gemerkt dat
iedereen licm nakeek of -wees. Hij
moest trouwens toegeven dat hij er
met z'n donkergroen fluwelen buis en
bruine wijde broek, z'n laarzen met
gespen, z'n lange haar en gitzwarte
snor anders dan de anderen uitzag.
En dus liep hij door.
Met minder voorzichtigheid dan
vroeger, toen er maar weinig ruimte
naast het water overbleef. Even later
stond hij in het gazon voor de St.
Janskerk. Schitterend waren die ge
brandschilderde ramen, hij kon er
alle verwerkte Bijbelse verhalen in
ontdekken. Anno 1951, Marius Rich
ters, las hij in een hoekje.
1951? Was het nu 1951? Of misschien
zelfs al '52 of '53Dan waren er dus
reeds meer dan driehonderd jarch
verstreken, sedert hij met Maria in
deze zelfde kerk de huwelijksvoor-