229
wij de op hoog peil gehouden concerten en toneeluitvoeringen
voor leden en huisgenoten vernielden.
Hoogtepunt in 1906-1908
Na dit algemeen overzicht weer even terug naar de eerste jaren
na de oprichting. Reeds spoedig, n.l. in 1899, werd het gebouw aan
de Lange Haven 55 te klein voor de groeiende vereniging. Met
behulp van financieel krachtige vrienden en van de leden gelukte
het eindelijk een ruimer onderdak te vinden. Op 4 December 1902
kon het ruime woonhuis aan de Lange Haven 131 worden aange
kocht. De boven geschetste activiteit op zo breed terrein was in de
beperkte ruimte der eerste jaren niet mogelijk geweest.
Het hoogtepunt van het werken der vereniging lag wel in de
jaren 1906-1908; het ledental bewoog zich toen rond de 1000.
Daarna ging het in dalende lijn.
Een typerende graadmeter met betrekking tot het bereikte peil
der culturele ontwikkeling van b**eder lagen der bevolking in die
tijd dat wij in die jaren ook elders ontmoeten was wel het
snel afnemen van de belangstelling voor concerten op hoger niveau
na een eerste kennismaking. De belangstelling voor goed toneel,
hoewel ook afnemend doch dit vrijwel zeker door concurrentie
van een andere grote culturele vereniging in die jaren bhef
beduidend groter.
In het jaarverslag over 1912 kwam het bestuur tot de erkenning
dat „de bedoeling van art. 2. (van de statuten): verbroedering
door verkeer der standen onderling niet tot zijn recht (was)
gekomen".... het grootste deel der leden alleen maar wilde
profiteren van de muziek- en toneelavonden tegen lage entree
de daarvoor benodigde gelden niet langer beschikbaar waren en die
uitvoeringen dus niet meer konden worden gegeven. De leden, die
desondanks zouden aanblijven, zouden daarmede tonen degenen
te zijn, die sympathie hadden voor het eigenlijke doel der ver
eniging Het vonnis was daarmee echter voor de vereniging
geveld.
Van jaar tot jaar verminderde het ledental en de belangstelling
van buitenaf. Bovendien heeft ongetwijfeld het uitbreken van de
oorlog in 1914 dat proces verhaast. Er restte uiteindelijk het
bestuur dan ook niet anders dan tot ontbinding der vereniging
over te gaan, waartoe in de ledenvergadering van 25 Juni 1917 werd
besloten. Het huis aan de Lange Haven 131 werd de gemeente ten
geschenke aangeboden ter instelling van een openbare leeszaal en
bibliotheek.
Wij willen niet besluiten zonder nog enkele momenten uit
de geschiedenis der vereniging te hebben vermeld.
In 1902 werd een verzoek om subsidie door de gemeenteraad
afgewezen als liggende zulks niet op de weg van het openbaar
gezag; alleen het particulier initiatief zou in deze een taak hebben.
Een in 1937 herhaald verzoek was een zelfde lot beschoren, zij het
dan dat toen een minderheid in het College van oordeel was, dat
de Raad wel op dat terrein werkzaam behoorde te zijn.
In de branding
De vereniging had ook haar „paleis-revolutie". In 1901 drongen
sociaal-democratisch georiënteerde leden aan op verandering in
doelstelling en bestuursinrichting. Het Volkshuis moest zich h.i.
meer aan de spits der zich ontwikkelende arbeidersbeweging
stellen.
„Wij hechten teveel aan het onpartijdige karakter van onze
stichting", aldus het antwoord van het bestuur, waarbij het op
merkte, dat natuurlijk ondersteuning van alle middelen voor de
vooruitgang en ontwikkeling op de weg der vereniging lag. Deze
strijd leidde op beperkte schaal tot afscheiding.
Tenslotte vinden wij in het jaarverslag over 1910 nog vermeld,
dat op 16 Oct. het lidmaatschap van de vereniging door de plaatse
lijke R. K. geestelijkheid verboden zou zijn voor katholieken en
evenmin voorstellingen, lezingen e.d. mochten worden bijgewoond.
Standen-verbroedering als doel der vereniging getuigde van een
naïef idealisme, volkomen tegengesteld aan het in de oprichtings
jaren te verwachten strijdkarakter der maatschappelijke ont
wikkeling.
Evenmin is het Volkshuis de centrale instelling voor het bun
delen van het culturele leven van die jaren geworden; kon het op
die basis en in die tijd ook niet worden.
Zijn betekenis echter lag daarin, dat het mede zeer belangrijke
pioniersarbeid heeft verricht op het gebied van het brengen van
cultuur en ontwikkeling tot de brede lagen der bevolking, zowel
jeugd als volwassenen. Wij moeten zijn werken beoordelen tegen
de achtergrond van die jaren. Het moest daarbij, vooral in de
aanvangsjaren, optornen tegen een sterke stroom van individua
lisme en conservatisme. B. Kedde
VAC ANTI ES PREI DING I
Nederland is vooral op het gebied van de recrea
tieve mogelijkheden een klein land, waar zes mil-
lioen vacantiegangers zeker niet tegelijkertijd aan
hun trek kunnen komen. Er is echter een inge
wortelde gewoonte om de maand Augustus als dè
vacantiemaand te beschouwen, weshalve grote
drommen ieder jaar weer dringen om zich
zoveel als mogelijk aan de bronnen van Moeder
Natuur te laven.
Natuurlijk is dit een ongewenste toestand en
het valt dan ook te begrijpen dat er al meermalen
over gesproken is, hoe hier een verandering ten
gunste in te brengen. In de na-oorlogse jaren,
toen de groep vacantiegangers geweldig in omvang
WINGENDE NOODZAAK
ging toenemen, kwam er zelfs een speciaal Bureau
Vacantiespreiding, dat regelend poogde op te
treden. Poogde", want geen wettelijke regeling
verplicht ons nog de vacantie op een bepaald
tijdstip te nemen. Men stelde een schema op, dat
het land in drie zones verdeelde. Voor elke zone
werd een afwijkende vacantieperiode ingesteld.
Het verzoek ging uit om met dit schema zoveel
mogelijk rekening te houden, zodat op vrijwillige
basis toch een gunstige spreiding van de vacantie
gangers zou kunnen worden bereikt.
In meerdere of mindere mate is er gevolg aan ge
geven, maar ideaal kan de toestand nog steeds niet
worden genoemd. Vandaar dat er alle reden toe
was om in December 1954 in Utrecht een nationaal
congres te beleggen om het probleem van de vacan
tiespreiding nog eens onder ogen te zien. Of er
nieuwe wegen zullen worden ingeslagen, of er
meer Nederlanders dan vroeger overtuigd zullen
zijn van het nut van vacantiespreidingHet is
nog te vroeg om dit nu al te zeggen. Vast staat in
ieder geval, dat er iets zal moéten gebeuren, willen
wij aan de vacantie in eigen land nog enig ge
noegen beleven.
Wij plaatsen hierbij een grafiek, die duide
lijker dan woorden weergeeft hoe ongunstig het
in Nederland op dit ogenblik met de vacantie
spreiding gesteld is.
Het is ons aller belang, hierin een verbetering
ten goede te brengen. Hoe vlugger, hoe beter
-fc door omstandigheden is 60-65 gedwongen in een
zelfde periode van de zomer vacantie te nemen
<3%
■fc door omstandigheden worden door gemeente- en school
besturen de vacanties der scholen van Lager Onderlijs
vastgesteld voor een zelfde periode
9%
8%
4% 4% 4%
WEEK
WEEK
WEEK
WEEK
WEEK
van 6.000.000
WEEK
WEEK
WEEK
4e
WEEK
Deze grafiek is geba
seerd op een periode
van 14 weken, n.l. 10
Juni-15 September
WEEK
WEEK
WEEK
WEEK
WEEK
JUNI JULI AUGUSTUS SEPTEMBER
