Elisabeth van Deventer-Maas (II en slot)
Zeven Kartinischolen
voor de
Indonesische samenleving
door W. A. VAN GOUDOEVER
221
-v
TOEN HET VOORNAAMSTE INITIATIEF der Van Deventers
vijfentwintig jaar oud was de Vereniging Kartinifonds in het
zilver en het bestuur met mevrouw Van Deventer als vice-
voorzitster de balans opmaakte, bieek er gerede aanleiding tot
feestelijke herdenking. Zeven Kartinischolen met een jaarbevol
king van rond 1500 hadden de afgelopen kwarteeuw enige tien
duizenden meisjes afgeleverd als waardevolle bijdrage tot een
evenwichtiger uitgroei van de Indonesische samenleving. Een
drietal eenvoudiger, en geheel op praktische leest geschoeide
huishoudscholen, met een Indonesische taal als voertaal, had in
West-java een grote toeloop geboekt. Ook het succes van een
nieuw schooltype was ruimschoots verzekerd: zes jaar na de
dood van mr. C. Th. van Deventer was in Semarang de eerste
Van Deventerschool opgericht als geestelijk huldigingsmonument
voor de overledene; in voortgezet algemeen-vormend onderwijs
en in vakopleiding gaf deze school een zuivere uitbeelding van
het door hem gestelde doel; zij vormde het sluitstuk op de voor
bereiding tot de gezinstaak en op een vrouwelijk-actief aandeel
in de maatschappelijke ontwikkeling.
De regentsdochter Raden Adjeng Kartini, vooral in
haar uitgebreide briefwisseling onvermoeid strijdster
voor de emancipatie van de Javaanse vrouw uit de
knellende banden van adat en traditie.
Veel ten goede veranderd
Er waren nu drie van deze Van Deventerscholen
met een jaarbevolking die van twintig tot driehonderd
was gegroeid en die over de afgelopen periode rond
duizend gediplomeerden hadden afgeleverd, huis-
houddiploma, fröbelakte, handwerkakte. Tenslotte
werkte in Bandung de Van Deventer-meisjesnormaal-
school, eveneens te zijner nagedachtenis opgericht
en van de aanvang een groot succes. Met bijzondere
voldoening en dankbaarheid konden raad van be
heer en vereniging in het algemeen, mevrouw Van
Deventer in het bijzonder, terugzien op het initiatief
van 1913 en zijn uitgroei 1).
Tot de initiatiefnemers behoorden o.m. mr. J. H. Aben-
danon en zijn vrouw, intieme vrienden van Kartini. In overleg
met de heer en mevrouw Van Deventer kwam mr. Abendanon
tot bundeling van Kartini's brieven („Door Duisternis tot
Licht") waarvan hij de netto-opbrengst beschikbaar stelde
voor de stichting van een school in de geest van Kartini,
daar ligt de eigenlijke oorsprong. Doorzettingsvermogen en
elan van de Van Deventers heeft deze gedachte tot een on
vermoed voorspoedige ontwikkeling gebracht.
Er was trouwens over de gehele linie op onderwijs
gebied veel ten goede veranderd sedert de Van De
venters in 1912 hun Indische reis hadden gemaakt ter
voorbereiding van de oprichting der Kartinischolen.
Tegenover de weinige honderden Indonesische meisjes
die toen westers lager onderwijs genoten, stonden er
nu enige tienduizenden, de voorhoede van een school-
leger, dat enige honderdduizenden meisjesleerlingen
van inheemse lagere scholen telde. Meisjesvakscholen
boden gelegenheid tot bekwaming in specifiek vrouwe
lijke vakken, het nijverheidsonderwijs met zijn brede
uitwerking van moderne onderwijsinzichten was aan
het opkomen, een frisse wind vaagde veel van het
muffe en bedompte weg, het initiatief van 1913 en
de sindsdien ontplooide activiteit hadden hiertoe het
hunne stellig bijgedragen.
Vooruitgang en emancipatie
Dat een andere geest vaardig was geworden over
de meisjes en vrouwen in Indonesië bleek ook uit de
vooruitgang, die mede dank zij het onderwijs geleide
lijk op het gebied der emancipatie was gemaakt, De
