162
!n In lange rijen zijn de meest verfijnde machines voort-
schoon burend in bedrijf. Wasautomaten, centrifuges, shakers
Schiedam (waarin 'let gecentrifugeerde goed wordt losgeschud
en gedeeltelijk gedroogd), reusachtige droogmangels,
robots die doeken en kussenslopen in een ongelooflijk
tempo drogen en strijken, snelpersen, chemisch-reini-
gers en ga maar door.
Opvallend is, dat van de benauwde, van vocht ver
zadigde atmosfeer, die thuis de wasdag kenmerkt,
niets valt te bespeuren. In een rustige sfeer, in
grote luchtige uiterst zindelijke ruimten, wordt snel
en vakkundig het werk gedaan, dat de machines niet
kunnen doen. En dat is in een wasserij nog altijd heel
veel.
De particuliere was maakt in beide bedrijven steeds
een groot deel van het werk uit. Toch is het logisch
dat in het Europoortgebied ook industrie en scheep
vaart handenvol werk verschaffen. Wagenladingen
overalls, stapels lakens, slopen en handdoeken moeten
wekelijks gereinigd. Dit massawerk en wie ziet
wat een enkel Rotterdams hotel in een weekend vuil
maakt, kan moeilijk een ander woord gebruiken
wordt streng gescheiden gehouden van de particuliere
was.
Deze gezinswas is het zorgenkindje. Ze eist de meeste
zorg en baart de meeste zorg. De grote verscheiden
heid van goederen vraagt een zorgvuldige, tijdrovende
selectie: wit goed, bont goed, grote stukken, kleine
stukken, overhemden en textiel van kunstvezel. O wee,
als er iets zoekraakt; o wee, als er iets verkeerd ge
wassen wordt! Dat gebeurt niet vaak, maar het is
begrijpelijk dat men wel eens de verzuchting slaakt:
deed ieder maar de grote stukken in de wasserij en
het kleine goed, de wol en de kunstvezel zelf. Die
kunstvezel is trouwens een probleem apart. Deze
soort kan dit niet hebben, die soort dat niet en de
Boven: De chemisch-reiniger waar alle kledingstukken in perchloor-
aethyleen hun vuil achterlaten. De machine werkt hermetisch afge
sloten, zodat schadelijke dampen het bedienend personeel niet kunnen
bereiken. - Onder: Een „wringer" waar wel een paard doorheen kan!
Hierin wordt het goed niet alleen volkomen gedroogd, het wordt
tegelijkertijd ook geperst en gevouwen.
fabrikant laat vaak na duidelijk aan te geven hoe
men zijn produkten moet wassen en strijken.
Voor het afwerken en opmaken van overhemden be
staan aparte werk-units: steeds een drietal meisjes,
die na elkaar aan een overhemd de noodzakelijke
bewerkingen verrichten. Zij worden daarbij geholpen
door geperfectioneerde machines die kraag en mou
wen persen, het hemd oprekken en desgewenst een
nieuw boordeknoopje aannaaien. Ook het vouwen
gebeurt mechanisch en fraaier dan moeder-de-vrouw
het kan.
Beide bedrijven bezitten ook een stomerij. Dit woord
is verouderd en dus misleidend, want in het hele
reinigingsproces wordt geen stoom gebruikt. Tegen
woordig gebeurt het „stomen" in een bad van per-
chlooraethyleen, een duur spulletje, dat echter het
voordeel heeft de weefsels hoegenaamd niet aan te
tasten, terwijl het toch een maximum aan reinigend
vermogen bezit. In een enorme machine wordt het
goed, zonder dat er een mensenhand aan te pas komt,
gereinigd, gedroogd, geappreteerd en geïmpreg
neerd. Pas na het zuiveringsproces komt er stoom
aan te pas. Dat is bij de perser, die het gereinigde
stuk onder de pers of op de stoompop zeer zorgvuldig
zijn oude coupe teruggeeft.
Ten slotte moet nog gewezen worden op de machines
die het water ontharden. Moeder thuis moet werken
met chemische wasmiddelen wil zij een goed, vet sop
krijgen. De wasserij verandert eerst de kwaliteit van
het leidingwater in regenwater. Wie wel eens in een
dorp geweest is weet, dat dat zachter is, minder zeep
vraagt en de was witter maakt. En om een witte
was vraagt elke huisvrouw. Want al zijn wij niet zo
netjes meer op onze straten, de trots van vrouwelijk
Nederland is nog altijd: een hagelwitte stapel in de
linnenkast.
P.
