m'n liefje wat wil je nog meer?
wasmachinesautomatencentrifugeswasautomatendroogtrommelscentr
ifugeswasmachinesautomatencentrifugeswasautomatendroogtrommel
248
Het gaat tegenwoordig Amerikaans toe
in Schiedam met onze hemden, broek
jes en aanverwante artikelen. Een
stormachtige ontwikkeling heeft hier
plaats gehad op wasgebied.
Lange, lange jaren zorgden de water
stokers, kleine gezellige buurtwinkel-
tjes, voor het hete water van de was.
Deze werd naar Hollandse traditie
op maandag gedaan. Voor dag en
dauw sjouwden schimmige figuren met
zware emmers door de straten, emmers
waar de damp afsloeg. Schiedamse
moeders (soms vaders en zonen) sjouw
den verder over gangen en trappen, en
schrift: U wast wanneer het U past.
De automatische zelfwas deed zijn
intrede, eerst in de Newtonstraat, alras
in de Nolenslaan, en vorig jaar ook in
de Westfrankelandsestraat. Van de
extra openingsattraktie: gratis gebruik
van de wasmachines voor één keer
4 kg wasgoed, droogtrommel eenmaal
gratis, zeep eenmaal gratis (alles auto
matisch) maken enkelen gebruik,
terwijl nieuwsgierigen eens gaan neu
zen naar deze noviteit. Nee, ons niet
gezien, wij kunnen het bést zelf af
met die was. Maar toch, maar toch,
eerst tijdens de drukke dagen van
vrouwenblad uit de leesstandaard.
Het is trouwens al iets schoner nu er
een voorwassysteem gekomen is.
In de gezellige rotanzit zitten een paar
pa's een partijtje te schaken. Af en toe
gaat er een af, als z'n trommel stil
staat. Een geldstuk wordt in de gleuf
gestopt en de trommels draaien weer.
Het opvouwen baart hém enige zorg,
maar allicht dat ma thuis er nog wat
aan doet.
Waarom gaat u? Oma: ,,Toen ik voor
het eerst de was deed, was ik nog zo
klein dat ik op een stoof bij de kuip
moest staan. Nee, dit had ik nooit
binnenshuis, terwijl het buiten lichter
werd, begon een indrukwekkend
ritueel. Ritueel dat een offer vergde
van moeders energie.
Gebogen over houten kuipen, gehuld
in wolken van stoom, werden zak
doekjes geboend en lakens door het
schuimende sop geslingerd en soms
nog met de hand gewrongen. Een
tweede sop kwam eraan te pas, maar
niet dan nadat de kuip geledigd en op
zakkendragerswijze opnieuw was ge
vuld. Dan volgde het spoelen, bleken,
blauwen en stijven. Na deze magische
handelingen hielden Schiedamse buur
vrouwen een heimelijke wedstrijd in
tuin en op 't balkon: wier was het éérst
en het schoonst op de waslijn hing. Het
nieuwe textiel goed in 't zicht, het
sleetse wat achteraf. In de oorlog
legden de waterstokers het moede
hoofd in de schoot of verdwenen naar
Duitsland. Toen de bevrijdingsvuren
gedoofd waren bleken de waterstokers
ter ziele. We vulden onze textiel weer
aan, huurden wasmachines, kochten
ze enige jaren later zelf.
Boilers verschenen in de arbeiders
woningen van de Volkshuisvesting,
geisers in de Hongerput. Op de markt
verschenen zelf- en snelwerkende was
middelen en hu hadden we hier het
lek wel boven. Jawel, in Nieuwland
kon men in de lavettes zelfs een was
machine van de gemeente huren, een
trek aan de schakelaar en het spul
draaide schoon, vanzelf liep het warme
water in de bak, vanzelf er weer uit.
Ja, wij hadden het lek echt wel boven.
Totdat in vele Schiedamse brieven
bussen een folder gleed met het op-
Kerstfeest en jaarwisseling, dan na
een logeerpartij, bij thuiskomst van
vakantie, garen onze moeders en
vrouwen hun was bijeen en stappen
naar de waswinkel. Eerst wegen, 4 kg
per machine. Heb je meer, dan neem
je twee of meer machines. De was in
de machine, zeep voor een kwartje
of zelf meegenomen, een gulden in de
automaat, trekken: er gaat een rood
lichtje branden en het wasproces be
gint. Eerst spoelen, dan wassen en
centrifugeren. Je kunt gerust van het
wastoneel verdwijnen en intussen wat
boodschappen gaan doen. Na een half
uurtje is de was schoon en op drogen
na klaar. Een kwartje in de droog
trommel, knop omdraaien, en 10
minuten later is de was strijkdroog.
Voor nog een kwartje kurkdroog.
M'n liefje wat wil je nog meer. De
portemonnaie moet je er wel bij open
houden, dat is waar, daartegenover
staat dat thuis de elektriciteits- en gas
meter ook wel doordraaien.
„Waarom gaat u naar de Zelfwas?"
Zakenvrouw: „Ik heb een zaak en
deed het vroeger in de wasserij, maar
dat beviel me toch niet zo. Al die witte
schorten stijf ik vanavond nog even."
Ze steekt een sigaret op, inhaleert met
genoegen, dan: „Beter dat die machi
nes slijten dan ik; over een uurtje
komt m'n man me weer halen met de
wagen". Ze belt hem op, er hangt een
telefoonautomaat in de zelfwas.
Moeder: „Zes weken rusten vóór en na
de bevalling makkelijk praten.
Hier gaat het prima, wel niet zo schoon
als thuis, maar zo nauw moet je niet
kijken". Ze leest op haar gemak het
kunnen denken". Opa komt haar halen,
trakteert op een beker koffie uit de
automaat, die ook chocolade verstrekt.
Als je maar betaalt natuurlijk. De was
de deur uit zelf s t r ij k e n gaat
nog wel en zo kunnen vele ouden
van dagen zich nog redden met hun
huishoudentje en zelfstandig blijven
zonder hulp van buiten. Een herstellen
de zieke kan hier die grote zorg
de was kwijt, terwijl haar kleuter
zich amuseert met het driewielertje
dat de een of ander hier eens achter
liet. Velen van ons in Schiedam doen
niet meer mee met de maandagse
wedstrijd wij wassen nu wanneer
het ons past en weten dan ook nog
precies, hoelang het duurt.
In de Liduinastraat hangt een indruk
wekkend papier van de Hinderwet aan
een gevel, waarin de firma Wastora
vergunning vraagt tot het oprichten
van een zelfwasinrichting met elektro
motoren voor het drijven van 11 was
machines, 2 centrifuges en 3 droog-
trommels. Het wordt een munt-
automaat is ons gezegd. Zo'n geval als
in Eindhoven, waar men „chemisch"
zelf kan wassen of een gewone zelf
was? We zijn er niet achter kunnen
komen. Ja, bij ons in Schiedam kan
zelfs een kind de was doen. En nog is
het eind niet in zicht. We hebben nu
al flats met centrale verwarming en
vuilstortkokers we krijgen nog eens
een gezamenlijke zelfwas ergens in
een kelderruimte van onze flat, waar
we dan gezellig ons buurpraatje kunnen
maken wat ik je brom.
Jeanne de Vlieger-Verbeek
