Nieuwland: kind van deze tijd
11
Lucht, licht, zon, openheid is de eisEen kijkje langs de Burgemeester van Haarenlaan.
De opbouw van de wijk Nieuwland en de trans
formatie van de binnenstad tezamen met de omgeving
van het station en niet te vergeten de aanleg
van de Maasboulevard zijn de hoofdmomenten van
de na-oorlogse groei van Schiedam. Velen hebben
aan Nieuwland gewerkt, met elkaar of na elkaar.
Herhaalde malen werd het project gewijzigd. Al
bouwende kwamen de ideeën; zoals een schrijver al
schrijvend tot zijn denkbeelden komt, die ontwikkelt
en ze contouren geeft. De opvattingen omtrent huis
vesting en stedebouw evolueerden snel in de na
oorlogse jaren. Het wonen in de nieuwe stad is on
vergelijkelijk beter dan in het voor-oorlogse Schiedam.
Wat de opzet van het quartier betreft mag men zeg
gen, dat het de neerslag is van na-oorlogse opvat
tingen over stedebouw. De voor-oorlogse esthetische
grondslagen werden in een hoek gegooid. Men had
er ook dermate aan gerukt en getrokken dat het
niet meer mogelijk was op deze als fundament nog
te bouwen.
De moderne stedebouw is begonnen met het leggen
van nieuwe grondslagen. Of ze zo deugdelijk zijn dat
ze de eeuwen zullen trotseren, gelijk Amsterdams
onvolprezen grachtengordel, is een vraag die de
huidige generatie niet vermag te beantwoorden.
De vraag is misschien irrelevant, omdat bij de moderne
stedebouw de eisen van de esthetica hebben moeten
wijken voor een andere factor. De volle nadruk is
komen te liggen op de hygiëne, op het hygiënisch
wonen. Lucht, licht, zon, openheid is de eis waar
voor al het andere moest wijken; en ook geweken is.
Een vraag is, of men deze eisen niet ad absurdum
heeft gevoerd, in het bijzonder in de Lage Landen
bij de Zee, waar het steeds waait en waar men der
halve niet alleen zorg moet dragen voor doorstroming,
maar ook voor bescherming daartegen. De beschut
ting tegen wind en tocht is te onzent een probleem.
Het plaatsen van hoog bij laag, zoals dat gebruikelijk
is in de moderne stadsuitbreiding, heeft het euvel
van een te krachtige en daardoor hinderlijke door
stroming nog verergerd. Ongetwijfeld overwegen de
deugden van de moderne stedebouw, maar niettemin
is men al te lichtzinnig omgesprongen met oude
waarden en heeft men soms met het badwater het
kind overboord gegooid. Waarom geen pleinen
meer met gesloten wanden, waarom deze monumen
taliteit als een waardeloos goed in de prullenmand
gegooid? Waarom die heilige angst voor symmetrie?
Waarom het woord monumentaliteit steeds tussen
aanhalingstekens geplaatst? Trafalgar-Square in
Londen, de place de la Concorde, de place Vendöme,
de place des Vosges, de te veel om op te
noemen in Parijs, ze zijn het aankijken nog altijd
waard. Maar we koesteren de hoop, dat de moderne
stedebouw er nog eens in zal slagen een synthese te
vinden van hygiëne en schoonheid.
Nieuwland vertoont enige belangrijke kruispunten
van wegen, maar alleen in het straatoppervlak komt
dit tot uiting; evenmin als elders komt de plein
vorming tot uitdrukking in de bebouwing. Maar
ongetwijfeld geldt dat alles niet voor Schiedam in
het bijzonder. Het is de geest van de tijd, waartegen
het moeilijk vechten is. En Nieuwland mag er zijn.
Vooral als men bedenkt, dat de ontwerpers rekening
te houden hadden met de schaarste aan grond.
Schiedam is gedoemd een intensief gebruik te maken
van het weinige materiaal waarover het beschikt.
Schaarste-economie is in Schiedam geboden. Het moet
het richtsnoer zijn bij het ontwerpen van zijn uitleg.
Verwonderlijk wat er desondanks in Schiedam is tot
stand gekomen, in het bijzonder in Nieuwland.
Ondanks het uitgebreide programma dat men te
verwezenlijken had, heeft men er het groen niet ver
geten. Het zuidwestelijke gedeelte, tegen de Vlaar-
dingerdijk, is geheel gebruikt voor de aanleg van
bosschages en gazons.
